Ўразматов Насибжон Назировичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фарғона вилоятининг ўтлоқи соз тупроқлари шароитида ғўза навлари ҳосилдорлигига агротехнология элементларининг таъсири», 06.01.01–Умумий деҳқончилик. Пахтачилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Qx86.

Илмий раҳбар: Халиков Баҳодир Мейликович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx.42.01.

Расмий оппонентлар: Телляев Рихсивой Шомахамадович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Ниязалиев Бегали Ирисолиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.

Етакчи ташкилот: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона вилоятининг ўтлоқи соз тупроқлари шароитида кузги буғдой ҳамда такрорий экин соядан кейин экилган «Андижон-36» ва «Султон» ғўза навларини парваришлашда мақбул кўчат қалинлиги, маъдан ўғитлар меъёри ва суғориш тартибларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

ўтлоқи соз тупроқлар шароитида интенсив навбатлаб экишнинг 1:1 тизимида кузги буғдой ва такрорий экин соядан кейин «Андижон-36» ва «Султон» ғўза навларини парваришлаш агротехнологияси элементлари такомиллаштирилган;

кузги буғдой ва такрорий экилган соя тупроқнинг агрофизикавий, сув-физик ҳамда агрокимёвий хоссаларига таъсири ва кейинги йил ғўзани парваришлашда азотли ўғитлар тежаш имконияти аниқланган;

ғўзанинг «Андижон-36» ва «Султон» навларини парваришлашда мақбул кўчат қалинлиги, маъдан ўғитларни қўллаш меъёри, суғориш тартиблари ҳамда ҳосилдорлиги ўтлоқи соз тупроқлар шароитида кузги буғдойдан сўнг такрорий экин соя экилган майдонлардаги ҳолати аниқланган;

кузги буғдой ва такрорий экин соя экилган майдонларда ғўза навларини вилт касаллиги билан зарарланиши, қўлланилган агротехнологиялар асосида касалликка чидамлилиги ошиши аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўтлоқи соз тупроқлар шароитида тупроқ унумдорлиги ва ғўза ҳосилдорлигини оширишда агротехнология элементларининг мақбул меъёрларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

ғўзани парваришлашда агротехнология элементларини такомиллаштириш бўйича «Фарғона вилояти шароитида янги ва истиқболли ғўза навларини етиштириш агротехнологияси элементлари» тавсияномаси ишлаб чиқилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 янардаги 07/20-91-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияномани амалиётга қўллаш натижасида ғўза навларидан гектаридан 3-4 центнер қўшимча пахта ҳосили олишга эришилган;

қисқа ротацияли алмашлаб экишнинг ғалла:соя:ғўза тизимида ғўзанинг «Андижон-36» навини кузги буғдой ва такрорий экин соядан кейин етиштириш агротехнологияси Фарғона вилоятининг Бувайда ва Боғдод туманлари фермер хўжаликларида жами 900 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 янардаги 07/20-91-сон маълумотномаси). Ғўзани «Андижон-36» навини етиштиришда гектарига 90-95 минг туп/га кўчат қолдириб, минерал ўғитларни N-150, P-105, K-75 кг/га меъёрда, қўллаш ва суғоришни 0-3-1 тартибда олиб бориш натижасида рентабеллик даражаси 18 фоизни ташкил этган;

Фарғона вилоятининг ўтлоқи соз тупроқлар шароитида ғўзани «Султон» ғўза навидан юқори ва сифатли ҳосил олиш агротехнологиялари 2010-2012 йилларда Қува, Тошлоқ ва Риштон туманларида жами 3,1 минг гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 янардаги 07/20-91-сон маълумотномаси). Бунда ғўза навларини гектарига 90-95 минг туп кўчат қолдириб, минерал ўғитларни N-150, P-105, K-75 кг/га меъёрда, суғоришни  1-3-1 тартибда олиб борилиши натижасида рентабеллик даражаси 21 фоизга ошишига эришилган.