Sayt test rejimida ishlamoqda

Абдуғопирова Феруза Акрамжон қизининг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон


I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Когнитив фаолиятни ривожлантириш орқали мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашнинг дидактик тизими”, 13.00.08  Мактабгача таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Ped2369.
Илмий раҳбар: Артикова Муҳайё Ботиралиевна, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар), Илмий кенгаш рақами: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Ped.76.02.  
Расмий оппонентлар: Хурвалиева Тармиза Латиповна, педагогика фанлари доктори, доцент; Назирова Гўзал Маликовна, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент. 
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети, 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятига молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади когнитив фаолиятни ривожлантириш орқали мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашнинг дидактик тизимини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш жараёнига замонавий ёндашувларга гуманистик психология ва педагогика ғояларига йўналтирилган, жамоавий когнитив фаолиятли, индуктив ва дедуктив фикрлашга йўналтирилган, когнитив қатъийлик ва “ички дунё”ни ривожлантиришга йўналтирилган, ҳайвонот ва ўсимлик дунёсига ижобий, илмий, адекват муносабатни ривожлантиришга қаратилган, психомоторик ва когнитив ривожланиш узвийлигига йўналтирилган параметрларни ички интеграциялаштириш орқали аниқлаштирилган; 
мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик таъминоти когнитив фаолият турларига интерпретацияланган “Касб майдончаси”, “Ҳарфларнинг туғилган кунлари”, “Бу ерда нима етишмаяпти?”, “Юзни шакллантириш”, “Шаклларни тақсимлаш”, “Ҳис қилувчи рақамлар” ва “Мантиқий фикрлаш” методларини интенсивлаштириш ва дидактик материалларни адаптив қўллаш асосида аниқлаштирилган;  
 мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик тизими “болаларда когнитив мустақилликни таъминлаш орқали когнитив фаолиятни ривожлантириш” муаллифлик ёндашуви ва унда келтирилган аспектларнинг (когнитив мустақилликни таъминлашнинг “тарбиячи-педагог-тарбияланувчи”, “мазмун”, “ўрганиш жойи ва ресурслари” ҳамда “вақт” аспектлари) концептуал омилларига устуворлик бериш орқали такомиллаштирилган; 
мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик тизими компонентлари (когнитив фаолиятни ривожлантириш мақсади, мазмуни, қонуниятлари, дидактик тамойиллари, методлари, воситалари, шакллари, диагностикаси) когнитив фаолиятни ривожлантиришнинг мотивацион, когнитив, рефлексив-баҳоловчи босқичларида жамоавий ва гуруҳий биргаликдаги фаолиятни амалга оширишнинг индивидуал натижаларига таъсири продуктивлигини ҳисобга олиш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг амалиётга жорий этилиши. Когнитив фаолиятни ривожлантириш орқали мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашнинг дидактик тизими мавзусида олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
Когнитив фаолиятни ривожлантириш орқали мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш жараёнига замонавий ёндашувларнинг параметрларини ички интеграциялаштириш орқали такомиллаштиришга ҳамда когнитив фаолиятни ривожлантириш орқали мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик таъминоти когнитив фаолият турларига интерпретацияланган “Касб майдончаси”, “Ҳарфларнинг туғилган кунлари”, “Бу ерда нима етишмаяпти?”, “Юзни шакллантириш”, “Шаклларни тақсимлаш”, “Ҳис қилувчи рақамлар” ва “Мантиқий фикрлаш” методларини интенсивлаштириш ва дидактик материалларни адаптив қўллаш асосида “Мактабгача ёшдаги болаларнинг когнитив фаолиятини ривожлантириш (тайёрлов гуруҳи тарбияланувчилари мисолида)” номли қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлигининг 2022 йил 30 майдаги 03-03/2-1415 маълумотномаси). Натижада, мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик таъминоти когнитив фаолиятни ривожлантиришнинг замонавий ёндашувларини  самарали татбиқ этишга ҳамда дидактик таъминотини такомиллаштирилган;
мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик тизими “болаларда когнитив мустақилликни таъминлаш орқали когнитив фаолиятни ривожлантириш” муаллифлик ёндашуви ва унда келтирилган аспектларни концептуал омилларига устуворлик бериш орқали такомиллаштиришга доир таклиф ва мулоҳазалар мактабгача таълимнинг Давлат талаблари мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлигининг 2022 йил 30 майдаги 03-03/2-1415 маълумотномаси). Натижада, мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик тизими самарадорлигига эришилган; 
мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлаш дидактик тизими компонентлари когнитив фаолиятни ривожлантиришнинг мотивацион, когнитив, рефлексив-баҳоловчи босқичларида жамоавий ва гуруҳий биргаликдаги фаолиятни амалга оширишнинг индивидуал натижаларига таъсири продуктивлигини ҳисобга олишгa доир таклиф ва мулоҳазалари 2020-2021 йилларга мўлжалланган Давлат илмий-техника дастурлари доирасида ФЗ-202001064 рақамли “Олий таълим муассасалари негизида мактабгача таълим ташкилотлари (МТТ)нинг замонавий дидактик-методик таъминотини яратиш” номли амалий лойиҳасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлигининг 2022 йил 30 майдаги 03-03/2-1415 маълумотномаси). Натижада, когнитив фаолиятни ривожлантиришнинг ёндошувлари, тамойиллари ва компонентларини самарали татбиқ этишга ҳамда мактабга тайёрлаш жараёнларини ташхис этиш самарадорлигини оширишга эришилган. 

Yangiliklarga obuna bo‘lish