Юлдашев Акмал Гуламжановичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тилда олам ҳақидаги билимлар иккиламчи интерпретациясининг антропоцентрик моҳияти”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.DSc/Fil368.
Илмий раҳбар: - 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01 (бир марталик Илмий кенгаш).
Расмий оппонентлар: Раҳимов Ғанишер Худайкулович, филология фанлари доктори, профессор; Худайберганова Дурдона Сидиковна, филология фанлари доктори, профессор; Мирсанов Ғайбулло Кулмуратович, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади тилда олам ҳақидаги билимлар иккиламчи интерпретациясининг антропоцентрик моҳиятини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кўчма маънога эга бўлган лексик бирликларнинг антропоцентрик моҳияти олам ҳақидаги билимнинг иккиламчи интерпретацияси ҳосиласи эканлиги ясама ва қўшма сўзларнинг концептуал белгиларини очиб бериш орқали исботланган;
иккиламчи интерпретация ҳосиласи сифатида маъноси кўчимга учраган тил бирликларининг концептуал маъноси ушбу бирликларнинг деривацион хусусиятлари билан боғлиқлиги концептуал майдон ҳамда концептуал интеграция назариялари асосида исботланган; 
сўз ясалиши когнитив асосининг шаклланишида концептуал метафора, концептуал метонимия ҳамда метафтонимия каби когнитив механизмларнинг фаоллиги кўчма маънога эга бўлган лексик бирликларнинг когнитив моделларини ишлаб чиқиш орқали далилланган;
кўчма маъноли қўшма сўзларнинг қоришиқ ментал майдондаги концептуал моҳияти умумий ментал майдон ҳамда ҳамкор ментал майдонларда фаоллашган концептуал, рамзий ҳамда ассоциатив маъноларининг концептуал интеграцияси асосида очиб берилган;
кўчма маънога эга бўлган лексик бирликларни когнитив моделлаштириш туб сўзларни мақсад-манба майдон ҳамда восита-манба майдонга ажратиш, ясама сўзларни атомар кесимларини аниқлаш ҳамда қўшма сўз компонентларини ментал майдонларга бириктириш орқали амалга ошиши аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тилда олам хақидаги билимлар иккиламчи интерпретациясининг антропоцентрик моҳиятини тадқиқ этиш жараѐнида олинган натижалар асосида:
кўчма маънога эга бўлган лексик бирликларнинг антропоцентрик моҳияти олам ҳақидаги билимнинг иккиламчи интерпретацияси ҳосиласи эканлиги ясама ва қўшма сўзларнинг концептуал белгиларини очиб беришга қаратилган хулосалардан Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг Ф1-Г003 рақамли “Ҳозирги замон қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2022 йил 14 сентябрдаги 345/1-сон маълумотномаси). Натижада мазкур лойиҳа доирасида ишлаб чиқилган сўз ясалишининг когнитив асосини аниқлашга хизмат қилган;
иккиламчи интерпретация ҳосиласи сифатида маъноси кўчимга учраган тил бирликларининг концептуал маъносининг ушбу бирликларнинг деривацион хусусиятлари билан боғлиқлигига оид хулосалардан Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг ФА-Ф-1-005 рақамли “Қорақалпоқ фольклори ва адабиётшунослик тарихини тадқиқ қилиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2022 йил 14 сентябрдаги 345/1-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳада фольклорга оид бўлган лексик бирликларнинг орасида кўчма маъноли лексемаларнинг миллий-маданий хусусиятларини очиб беришга хизмат қилган;
сўз ясалиши когнитив асосининг шаклланишида концептуал метафора, концептуал метонимия ҳамда метафтонимия каби когнитив механизмларнинг фаоллиги кўчма маънога эга бўлган лексик бирликларнинг когнитив моделларига оид натижалардан Мехико штатининг Автоном университети томонидан ташкил этилган онлайн курс машғулотларида фойдаланилган (Мехико штати Автоном университетининг 2022 йил 11 майдаги 851-сон маълумотномаси). Натижада мазкур тадқиқот тингловчиларга кўчма маъноли тил бирликларининг концептуал ҳамда миллий-маданий хусусиятларини янада чуқурроқ идрок этишга хизмат қилган;
кўчма маъноли қўшма сўзларнинг қоришиқ ментал майдондаги концептуал моҳияти умумий ментал майдон ҳамда ҳамкор ментал майдонларда фаоллашган концептуал, рамзий ҳамда ассоциатив маъноларининг концептуал интеграциясига оид хулосалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг бир қатор ёш шоир ва ёзувчиларининг шеърий ва насрий асарларини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг 2022 йил 15 сентябрдаги 01-03/1148-сон маълумотномаси). Мазкур тадқиқотда таҳлилга тортилган ўзбек тилидаги маъноси кўчимга учраган тил бирликларидан тўғри ва ўринли фойдаланишларини таъминлашда ижодкорларга яқиндан ёрдам берган;
кўчма маънога эга бўлган лексик бирликларни когнитив моделлаштириш туб сўзларни мақсад-манба майдон ҳамда восита-манба майдонга ажратиш, ясама сўзларни атомар кесимларини аниқлаш ҳамда қўшма сўз компонентларини ментал майдонларга бириктиришга оид хулосалардан ITD-1 рақамли “Маданиятлараро ва коммуникатив ёндашув нигоҳида магистратура (инглиз тили) бўйича назарий фанлардан инглиз тилида дарслик ва ўқув қўлланмалар яратиш ва Ўзбекча-инглизча-русча лингвистик терминлар изоҳли луғатини тузиш” мавзусидаги амалий лойиҳада “Ўзбекча-инглизча-русча лингвистик терминлар изоҳли луғати”ни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2022 йил 15 сентябрдаги 23/57-сон маълумотномаси). Ушбу тадқиқот материаллари мазкур амалий лойиҳа бўйича луғат ва ўқув қўлланмаларни яратишда муҳим манба бўлиб хизмат қилишига эришилган;
кўчма маъноли ономастик бирликлар таркибидаги ясама сўзларнинг концептуал таҳлилининг атомар кесимлар асосида аниқланишига оид натижалардан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг AL-412104512 рақамли “Ўзбекистоннинг географик объектлари учун кўп тилдаги электрон луғати” мавзусидаги амалий лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2022 йил 12 сентябрдаги 01/562-сон маълумотномаси). Натижада географик номларда учрайдиган кўчма маъноли антропонимларни изоҳлашда назарий манба сифатида қўлланилган.