Исмоилов Илёс Абдукаюмовичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Алишер Навоийнинг «Садди Искандарий» достони генезиси ва поэтикаси», 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.DSc/Fil351.
Илмий маслаҳатчи: Сирожиддинов Шухрат Самариддинович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01.
Расмий оппонентлар: Шодмонов Нафас Намозович, филология фанлари доктори, профессор; Муҳиддинов Муслиҳиддин Қутбиддинович, филология фанлари доктори, профессор; Эшонқулов Ҳусниддин Примович, филология фанлари доктори. 
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади «Садди Искандарий» достони генезиси ва поэтикасини ўзаро алоқадорликда шоир ижодининг қадимий илдизлари, манбаларини белгилаш, ғоя ва талқинлар трансформациясини аниқлаш ҳамда Навоийнинг мавзу ва анъана адабий такомилига қўшган ҳиссасини очиб беришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг  илмий янгилиги:
Искандар мавзусининг қадимий илдизлари ва асослари, уларнинг Шарқдаги рецепцияси, диний-тарихий манбаларда қайта ишланиш жараёни очиб берилиб, манбаларда Александр ва Зулқарнайн анъаналари, талқинлари янглиш тарзда қўшиб юборилгани асосланган;
Искандар қиссасининг хамсанавислик анъанасига трансформацияси, ҳар бир муаллифнинг мавжуд анъанага қўшган янгилиги Низомий Ганжавий, Хусрав Деҳлавий, Абдураҳмон Жомий ва Алишер Навоий искандарномаларига оид ишончли фактлар билан далилланган;
«Садди Искандарий» достони генезиси образ, сюжет, композиция, эпизод, мотив, талқинлар кесимида Ғарбу Шарқдаги энг ишончли ва илк манбалар асосида текширилиб, Навоий тасвирларининг асл манзаралари ва шоир улардан қай тарзда, қандай адабий-эстетик мақсадларда фойдалангани ва мавжуд ҳолатни такомиллаштиргани кўрсатиб берилган;
«Садди Искандарий» поэтикаси масаласи мавзу тарихидаги диний, тарихий ва адабий талқинларнинг Навоий ижодига трансформацияси ва қайта бадиий талқин этилишини очиб бериш, достон сарлавҳалари поэтикаси, ҳикоятларда адиб ижодий индивидуаллигининг намоён бўлиши, анъанавий адабий материални қайта ишлаш маҳорати, тасвир услубига хос айрим етакчи хусусиятлари асосида аниқланган;
мавзу тарихида «Садди Искандарий» достонининг муносиб ўрни, Навоийнинг ижодий ташаббуслари ва оригиналлиги, искандарнома ёзиш анъанасини такомиллаштиргани ва янги версияга асос солгани исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқотда ишлаб чиқилган назарий ва амалий хулоса, тавсия ва ишланмалар асосида:
«Садди Искандарий» достони генезиси ва поэтикасига оид янги маълумотлар, Навоий ижодий лабораториясига хос хусусиятлар борасидаги қарашлар, анъанавий мавзунинг Навоий томонидан қайта ишланишига доир янги талқинлар ва Искандар ҳақида асар ёзиш анъанаси тарихида «Садди Искандарий» достонининг ўрни ва Навоий киритган янгиликлар билан алоқадор илмий-назарий хулосалардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган «OT-Ф1-030 рақамли «Ўзбек адабиёти тарихи» кўп жилдлик монографияни (7-жилд) чоп этиш» (2017-2020 йй.) мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 13 сентябрдаги 04/1-2550-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа «Садди Искандарий» достони генезиси ва поэтикаси, анъана ва новаторлик ҳодисаларига доир янги илмий қарашлар, назарий маълумотлар ва янги манбалар билан бойитилган;
Искандар мавзусининг Алишер Навоий лирикасида намоён бўлишига хос қонуниятлар, шоир ғазалиётида учровчи Искандар, Хизр, Яъжуж-Маъжуж образлари, зулмат, оби ҳаёт ва Искандар оинаси мотивларига оид тасвирлар моҳияти, мазкур талмеҳларнинг хилма-хил адабий-ирфоний талқинларига оид илмий-назарий хулосалардан Тошкент давлат шарқшунослик университетида бажарилган «ПЗ-20170930393 рақамли «Алишер Навоийнинг «Ғаройиб ус-сиғар» девонидаги ғазалларнинг ўзбек ва инглиз тилларида илмий изоҳ ва шарҳларини яратиш» (2018-2020 йй.) мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 13 сентябрдаги 04/1-2551-сон маълумотномаси). Натижада Алишер Навоийнинг ғазалнавислик маҳорати, анъанавий мавзу ва детал-образлардан янгича бадиий кашфиётлар яратишда фойдаланиши, улуғ шоир поэтик тафаккурининг ижодий оригиналлик ҳодисаси билан боғлиқ жиҳатларини аниқлашга доир илмий-назарий хулосалар ишлаб чиқишга хизмат қилган;
Алишер Навоий «Садди Искандарий» достонини ёзишда таянган туркий манбалар, искандарномаларнинг туркий тармоғи, Искандар мавзусининг асослари акс этган ва Навоий даврига қадар яратилган туркий ёзма манбалар, жумладан, «Девону луғатит турк», «Қутадғу билиг», «Қисаси Рабғузий», Лутфий, Атойи девонларига оид илмий-назарий таҳлиллар, маълумотлардан, Навоий адабий-эстетик талқин бобида туркий тафаккур маҳсулига жиддий эътибор қаратгани тўғрисидаги хулосалардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ПЗ-20170927147 рақамли «Қадимги даврлардан XIV асргача бўлган туркий ёзма манбалар тадқиқи» (2018-2020 йй.) мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 24 сентябрдаги 04/1-2665-сон маълумотномаси). Натижада қадимги туркий манбаларда Искандар мавзусининг акс этиши, туркий манбаларга тарихий ҳодисалар ва бошқа тилдаги манбаларнинг таъсири, искандарномаларнинг туркий тармоғи, туркий ёзма манбаларнинг туркий тафаккурни, хусусан, Навоий дунёқарашини шакллантиришдаги ўрни масалаларини кенгроқ ёритишга ҳамда бу борада муҳим хулосалар баён қилишга эришилган; 
Алишер Навоий «Садди Искандарий» достонини ёзишда суянган манбалар, Искандар ҳақида достон яратиш ва хамсанавислик анъаналарига Навоий олиб кирган ўн саккиз ҳикоят, бош қаҳрамон тарихи ва поэтика масалалари – композиция, образ, сюжет яратиш маҳорати, муаллиф кўзлаган фалсафий-ахлоқий, ижтимоий-сиёсий мақсадлар ҳақидаги фикр-мулоҳазалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «O‘zbekiston tarixi» телеканалида эфирга узатилган «Жавоҳир» туркум кўрсатуви сценарийларини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2022 йил 4 мартдаги 06-31-540-сон маълумотномаси). Натижада тақдим этилган янги илмий хулосалар, хамсанавислик анъанаси тарихи ҳамда «Садди Искандарий» достони генезиси ва поэтикасига доир назарий мулоҳазалар, аввало, телекўрсатув сифатининг ортишига, томошабинларнинг Алишер Навоий ижодини янада теран идрок этишига, ёш авлодда миллий ифтихор туйғусини шакллантириш ҳамда уларни адабий меросни ўрганиш учун руҳлантиришга хизмат қилган; 
Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Маданият ва маърифат» телеканалида эфирга узатиладиган «Биргаликда ўқиймиз» телелойиҳасида диссертацияда акс этган Алишер Навоийнинг «Садди Искандарий» достони манбалари, асарнинг хамсанавислик доирасида яратилган искандарномаларга нисбатан оригиналлиги, Искандар образига оид мавжуд талқинларни янгилаш зарурати ва асослари, Навоийнинг бадиий маҳорати, Навоийнинг хамсанавислик анъанасига қўшган ҳиссаси ҳақидаги хулосалар ва таҳлилий материаллардан фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2022 йил 16 мартдаги 01-02-03/59-сон маълумотномаси). Натижада янги далил, фикр-мулоҳаза ва назарий хулосалар телекўрсатувларнинг сифати ортишига, томошабинларнинг Алишер Навоий ижодига бўлган қизиқиши кучайишига, хамсанавислик анаъанаси тарихи ҳамда «Садди Искандарий» достони бадииятини чуқурроқ идрок этишга хизмат қилган.