Хамроева Гулноз Усмоновнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шувоқ-барра ўтли Қарнабчўл иқлим шароитида кўп йиллик олабута (Аtriplex sp.) турларини маданийлаштиришнинг агротехник асослари», 06.01.08–Ўсимликшунослик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Qx40.

Илмий раҳбар: Хамдамов Искандар Хамдамович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти, PhD.27.06.2017.Qx.12.01.

Расмий оппонентлар: Ботиров Хидир Файзиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Убайдуллаев Шавкат Рашидович, биология фанлари номзоди, катта илмий ходим.

Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Қарнабчўл яйловлари маҳсулдорлигини оширишда Сурия ва Бирлашган Араб Амирлиги давлатларидан олиб келинган кўп йиллик олабута турлари (Atriplex canescens ва A.undulatа)ни маданийлаштириш агротехнологиясини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Қарнабчўл тупроқ-иқлим шароитида араб мамлакатларидан олиб келинган кўп йиллик олабута турлари – Atriplex canescens ва A.undulatа ўсимликларининг ўсиши, ривожланиши, яшовчанлиги, ҳосилдорлиги, ейилувчанлиги ва озуқабоплик хусусиятлари аниқланган;

кўп йиллик олбутанинг Atriplex undulata турига мансуб «Ягона» нави яратилган;

Atriplex canescens ва A.undulatа турлари уруғларининг лаборатория ва дала унувчанлиги, уларни совуқ стратификациялаш орқали унувчанлигини кескин ошириши ҳамда уруғларнинг ҳаётчанлиги аниқланган;

ўсимликлар илдиз тизимининг шаклланиши, Atriplex undulatа ўсимлигининг транспирация интенсивлиги, тўқималардаги сув миқдори, сув танқислиги маҳаллий фитомелиорант ҳисобланган изен (Kochia prostrata (L.) Schrad) билан қиёсий баҳоланган;

Atriplex canescens ва Atriplex undulatа ўсимликларини Қарнабчўл шароитида маданийлаштиришнинг агротехник тадбирлари (экиш муддати, меъёри ва чуқурлиги) ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Шувоқ-барра ўтли Қарнабчўл шароитида кўп йиллик олабута турларини маданийлаштиришнинг агротехник тадбирларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:

қоракўлчилик фермер хўжаликлари учун «Шувоқ-эфемерли Қарнабчўл тупроқ-иқлим шароитида кўп йиллик Atriplex undulata ўсимлигини етиштиришга оид агротехник тавсиялар» ишлаб чиқилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 12 июндаги 6-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида яйловлар ҳосилдорлиги гектарига 15-25 центнерга ошишига эришилган;

кўп йиллик олабутанинг Atriplex undulata турига мансуб «Ягона» нави яратилиб, қишлоқ хўжалик экинлари навларини синаш Давлат комиссиясига топширилган (Давлат нав синаш комиссиясининг 2017 йил 21 августдаги 53/4-369-сон маълумотномаси). Бугунги кунда ушбу навнинг бирламчи уруғчилик майдонлари барпо этилган;

яйловлар ҳосилдорлигини ошириш мақсадида кўп йиллик олабутанинг A.undulatа тури Самарқанд вилоятида 4 гектар, Жиззах вилоятида 4 гектар, Бухоро вилоятида 4 гектар, жами 12 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 27 ноябрдаги 02/12-613-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида яйловлар ҳосилдорлиги табиий яйловларга нисбатан 4-5 баробарга (35,4 ц/га) ошганлиги аниқланган.