Sayt test rejimida ishlamoqda

Хасанов Эльдар Ринатовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Замонавий рус тили полисемик лексикасининг деривацион жиҳатлари (ҳолат феъллари мисолида)”, 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тиллари ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1PhD/Fil430.
Илмий раҳбарнинг фамилияси, исми, шарифи, илмий даражаси ва унвони: Шереметьева Анна Геннадьевна, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10. 
Расмий оппонентлар: Кулмаматов Дусмамат Саттарович, филология фанлари доктори, профессор; Латипов Оқил Жўракулович, филология фанлари номзоди, доцент.  
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади замонавий рус тили полисемантик лексикасининг сўз ясаш хусусиятларини аниқлаш ва ҳолат феъллари мисолида деривациянинг икки шакли – семантик ва сўз ясаш ўртасидаги муносабатларни очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
сўз ясаш уялари таркибидаги ҳолат полисемантик феълларининг когнитив характеристикаси ҳамда радиал, занжирли ва радиал-занжирли полисемиянинг ривожланиш механизмлари ўртасидаги мавжуд бўлган фарқлар очиб берилиб, формал-семантик муносабатларининг ўзаро нисбати севмоқ сўз ясаш уяси орқали асосланган; 
“севмоқ” сўз ясаш уясининг барча бешта сўз ясаш босқичларида ясама сўзларнинг моҳиятининг категориал тузилиши ва  семантик устунлиги характерининг “севмоқ” сўз ясаш уясининг энг юқори шаклларининг лексик-семантик вариантлари проекцияси натижаси сифатида содир бўлиши аниқланган;
сўз ясаш уяси лексик-семантик вариантларининг “севмоқ” сўз ясовчи уясининг юқори қисмидаги барча сўз ясовчи даражаларининг туб сўзларнинг маъноси бўйича проекцияси, айнан семантик деривацияда ҳолат феълларининг қисман жараёнлашувида маъно семантик тузилишининг ўзгариши далилланган;
тил категоризациясига оид бўлган прототипли ёндашув масаласида полисемантик ҳолат феъллари мисолида семантик ва сўз ясаш деривацияси механизмлари хусусиятлари, уларнинг семантик чегаралари ва эпидигма динамикаси кенглигининг асосий омиллари далилланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Замонавий рус тилининг кўп маъноли феълли (ҳолат феъллари мисолида) лексикасининг деривационн жиҳатларини ўрганиш бўйича илмий тадқиқотнинг натижалари асосида:
сўз ясаш уялари таркибидаги ҳолат полисемантик феълларининг когнитив характеристикаси ҳамда радиал, занжирли ва радиал-занжирли полисемиянинг ривожланиш механизмлари ўртасидаги мавжуд бўлган фарқлар очиб берилиб, формал-семантик муносабатларининг ўзаро нисбати севмоқ сўз ясаш уяси орқали асосланганлигига доир илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг чора-тадбирлар дастурининг 35-бандини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 6 октябрдаги 05-12-01-4446-сон маълумотномаси). Натижада дериватология қонунлари ва динамик тилшуносликнинг назарий қоидаларига асосланган дериватив таҳлил методикаси такомиллаштирилган, унинг босқичлари мазмунига аниқлик киритилган;
“севмоқ” сўз ясаш уясининг барча бешта сўз ясаш босқичларида ясама сўзларнинг моҳиятининг категориал тузилиши ва  семантик устунлиги характерининг “севмоқ” сўз ясаш уясининг энг юқори шаклларининг лексик-семантик вариантлари проекцияси натижаси сифатида содир бўлиши аниқланганлигига доир хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг ФА-Ф1-005 “Қорақалпоқ халқ оғзаки ижоди ва адабий танқидини ўрганиш” мавзусидаги лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 26 октябрдаги 310/1-сон маълумотномаси). Натижада полисемантик феълларнинг талқинига нисбатан маълумотлар бойитилган, лексемаларнинг қўлланиш, шунингдек, уларнинг қорақалпоқ тилида русча эквивалентларини танлаш тамойиллари такомиллашган;
сўз ясаш уяси лексик-семантик вариантларининг “севмоқ” сўз ясовчи уясининг юқори қисмидаги барча сўз ясовчи даражаларининг туб сўзларнинг маъноси бўйича проекцияси, айнан семантик деривацияда ҳолат феълларининг қисман жараёнлашувида маъно семантик тузилишининг ўзгариши, тил категоризациясига оид бўлган прототипли ёндашув масаласида полисемантик ҳолат феъллари мисолида семантик ва сўз ясаш деривацияси механизмлари хусусиятлари, уларнинг семантик чегаралари ва эпидигма динамикаси кенглигининг асосий омилларига оид хулосалардан Ўзбекистондаги Рус маданий маркази Жиззах вилояти бўлими фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистондаги Рус маданий марказининг 2021 йил 17 февралдаги 02-16-сон маълумотномаси). Натижада тингловчиларга замонавий рус тилининг семантик ва лексик деривацияси ҳақида, ҳамда сўзларнинг янги маъноларини ҳосил бўлишида когнитив жиҳатларнинг ўрни ҳақида тасаввурга эга бўлишга хизмат қилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish