Mashrabov Mansur Ibragimovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Magniy karbonatli sho‘rlangan tuproqlarda fosfor saqlovchi o‘g‘itlarning g‘o‘za oziqlanishiga ta’sirini ilmiy asoslash», 06.01.04–Agrokimyo (qishloq xo‘jaligi fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.3.PhD/Qx200.
Ilmiy rahbar: Xoshimov Farxod Hakimovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand qishloq xo‘jalik instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Tuproqshunoslik va agrokimyo ilmiy-tadqiqot instituti, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.
Rasmiy opponentlar: Niyazaliev Begali Irisalievich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Karimberdieva Amina Azimovna, qishloq xo‘jaligi fanlari nomzodi, katta ilmiy xodim.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat agrar universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Qizilqum fosforitlari asosida olingan o‘g‘itlarning magniy karbonatli sho‘rlangan o‘tloq tuproqlar oziq rejimi, tuproq fosfatlari tarkibiga ta’siri, yuqori va sifatli paxta hosili olishni ta’minlaydigan samarali me’yorini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Qizilqum fosforitlari asosida olingan AFU va NKFU o‘g‘itlarining Zarafshon vodiysi magniy karbonatli o‘tloq tuproqlari oziq rejimiga ta’siri aniqlangan;
o‘tloq tuproqlarni agrokimyoviy xossalari, oziq moddalari dinamikasi, fosforning balansi, g‘o‘zaning fosforni o‘zlashtirish koeffisientiga o‘g‘itlar me’yorlarining ta’siri aniqlangan;
qo‘llanilgan o‘g‘itlarni tuproq fosfatlari fraksion tarkibi, turli guruhlarga ko‘chish xarakteri, tuproq fosfat sig‘imi va intensivligi, ular orasidagi bog‘liqlik xarakteri va tig‘izligi isbotlangan;
AFU va NKFU o‘g‘itlari g‘o‘zaning «Omad» va «Oqdaryo-6» navlari o‘sishi, rivojlanishi, hosildorligi va tola sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi isbotlangan;
o‘g‘itlarning bioenergetik samaradorligi (FIK) AFU o‘g‘itida 1,32, NKFU o‘g‘itida esa 1,35 ga teng bo‘lishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Magniy karbonatli sho‘rlangan tuproqlarda yangi turdagi fosfor saqlovchi o‘g‘itlarni g‘o‘za oziqlanishiga ta’sirini o‘rganish borasida olib borilgan tadqiqotlar natijalari asosida:
magniy karbonatli sho‘rlangan tuproqlardan samarali foydalanish bo‘yicha ishlab chiqilgan «Zarafshon vodiysi tuproqlari sharoitida fosfor saqlovchi o‘g‘itlardan samarali foydalanish bo‘yicha tavsiyalar» Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tomonidan (12.12.2017 y.) tasdiqlangan. Ushbu tavsiyalardan foydalanish tuproqlardagi umumiy va mineral fosfatlar miqdorini oshishiga va o‘simliklarning o‘g‘itlardan foydalanish koeffisienti 13,2–13,4 foiz bo‘lishiga xizmat qilgan;
tuproqlar unumdorligi va g‘o‘za oziqlanishini maqbullashtirishga qaratilgan agrotexnologik tadbir ishlab chiqilib, Samarqand viloyati karbonatli sho‘rlangan o‘tloq tuproqlar sharoitida 289,9 gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining 2017 yil 25 noyabrdagi 07/23-1095-son ma’lumotnomasi). Buning natijasida tuproqda qulay fosfat rejimi shakllanib, harakatchan fosforning dastlabki miqdorini 1,0–1,5 mg/kg (R2O5)ga oshishi ta’minlangan;
fosfor saqlovchi o‘g‘itlarni qo‘llash asosida g‘o‘zadan yuqori va sifatli hosil olish bo‘yicha ishlab chiqilgan agrotexnologiya Samarqand viloyati Oqdaryo va Kattaqo‘rg‘on tumanlarida 2015–2016 yillarda 289,9 gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining 2017 yil 25 noyabrdagi 07/23-1095-son ma’lumotnomasi). Buning natijasida g‘o‘zaning «Omad» navidan gektaridan qo‘shimcha 3–4 sentner paxta hosili olingan, iqtisodiy samaradorlik 215–350 ming so‘m va rentabellik darajasi 20–22 foizni tashkil etgan.
