Сайдахмедов Элёрбек Эгамберди ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маҳаллий иккиламчи хомашё асосида битум олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.08–Нефть ва газ кимёвий технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/T231.
Илмий раҳбар: Хамидов Босит Набиевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология институти, DSc.27.06.2017.Т.04.01.
Расмий оппонентлар: Юнусов Миррахмат Пулатович, техника фанлари доктори, профессор; Исматов Дилмурод Нуриддинович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника универси тети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефть оғир қолдиқлари ва ёнувчи сланецларнинг смолалари асосида турли мақсадли нефть битумларни олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
оксидлаш гудронини чуқур оксидлаб юмшалиш харорати 61оСдан 74оСгача оширилганда нефть битумларининг таркибида оксидланмаган компонентларни–асфальт ва қолдиқ экстракт ҳиссасини қарийб икки баробарга кўпайиши ва нефть битумларини иссиққа чидамлилик ва эскириш кўрсаткичларини, шунингдек пенетрацияси 10% гача яхшиланиши аниқланган;
таркибида юқори даражадаги (80%дан кўп) ароматик бирикмалар билан тавсифланадиган сланец смолаларнинг оғир қолдиқ фракцияларининг модификацион таъсирга эгалиги ва нефть битумларининг чўзилувчанлик ҳамда мўртлик ҳарорати ошиши исботланган;
қолдиқ экстрактни 5–10% миқдорда оксидланиш хомашёсига қўшилиши оксидланиш жараёнининг самарасини ошириб, оксидланиш вақтини нисбатан 20%га камайтириб, термооксидлаб эскириш жараёнларига юқори барқарорлик ва бошқа хоссалари яхшиланган йўл битумларни олиниши аниқланган;
қолдиқ экстрактни оксидланиш хомашёсига қўшиб нефть битумларини олиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Нефть қолдиқларидан оксидланиш компоненти сифатида фойдаланган ҳолда нефт битумларини олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича тадқиқот натижалари асосида:
оксидланиш хомашёга қолдиқ экстрактни қўшиб нефть битумини ишлаб чиқариш технологияси «Узбекнефтегаз» МХК тармоқ стандарти 6.3.1 бандига асосан (TSt39.0-014:2007) «Фарғона НҚЗ» МЧЖ томонидан тасдиқланган (TR-05767930-010-2015). Натижада қолдиқ экстрактлари нефть битумларини ишлаб чиқариш учун қўшимча манбалар сифатида ишлатиш имконини берган;
оксидланиш хомашёси оптимал таркиби яратилган ва Фарғона нефтни қайта ишлаш заводида ишлаб чиқаришга жорий қилинган («Фарғона НҚЗ» МЧЖнинг 2018 йил 31 январдаги 02/2-23-сон маълумотномаси). Натижада нефть битумларини олиш жараёнида асфалт ва қолдиқ экстрактни қўшиш имконини берган;
яратилган оксидланадиган хомашёга мойларни селектив тозалаш жараёни қолдиқ экстрактини қўшиб нефть йўл-битумларини олиш технологияси Фарғона нефтни қайта ишлаш заводида жорий қилинган («Ўзбекнефтегаз» АЖнинг 2017 йил 24 ноябрдаги 02/12-2-185-сон маълумотномаси). Натижада нефть битумини олиш ҳажмини 10 % га ошириш ва нефть битумининг сифатини яхшилаш имконини берган.
