Ахмедов Фаррух Хуршидовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистонда тижорат банкларининг ташқи савдога хизмат кўрсатишини такомиллаштириш», 08.00.07–Молия, пул муомаласи ва кредит (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Iqt208.

Илмий раҳбар: Бурханов Актам Усманович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси ва Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.27.06.2017.I.15.01.

Расмий оппонентлар: Иминов Одилжон Каримович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Исмаилов Алишер Агзамович, иқтисодиёт фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Тошкент молия институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон Республикаси тижорат банкларининг ташқи савдога хизмат кўрсатиш амалиётини такомиллаштиришга қаратилган илмий таклифлар ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

ҳужжатлаштирилган аккредитивлар таркибида аккредитивнинг стэнд-бай турини жорий этиш орқали тижорат банкларнинг ташқи савдога хизмат кўрсатиш амалиёти такомиллаштирилган;

тижорат банклари томонидан валюта бозори инструментларидан фойдаланган ҳолда форвард операцияларини кенгайтириш ҳамда валютавий своп бўйича мавжуд чекловларни олиб ташлаш йўли билан ташқи савдога кўрсатиладиган молиявий хизматлар ҳажмини ошириш таклифи асосланган;

тижорат банкларининг ташқи савдони кредитлаш бўйича валюта рискини пасайтиришда ташқи савдо шартномаларининг валютавий таркибини қайта кўриб чиқиш, бош резерв валюталарда захиралар ташкил қилиш орқали валюта захираларининг диверсификация даражасини ошириш ҳамда очиқ валюта позициялари ҳажмини қисқартириш усуллари тавсия этилган;

тижорат банкларининг ташқи савдога кўрсатадиган ҳисоб-китоб хизмати ва ундан олинадиган даромад ҳажмини оширишда халқаро ҳисоб-китоб шаклларидан комплекс фойдаланиш йўллари асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Ўзбекистонда тижорат банкларининг ташқи савдога хизмат кўрсатишини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

экспортёрлар ва импортёрларга тўлов топшириқномалари, чеклар, ҳужжатлаштирилган аккредитивлар, соф ва ҳужжатли инкассоларнинг халқаро ҳисоб-китоб шаклларидан комплекс фойдаланган ҳолда ҳисоб-китоб хизмати кўрсатиш ҳажмини ва олинадиган даромад миқдорини ошириш таклифи Асака банкининг «Банклараро амалиётлар Департаменти тўғрисида»ги 519а-сонли Низомини ишлаб чиқишда ҳамда «Ипотека-банк» акциядорлик тижорат ипотека банки амалиётида жорий қилинган («Асака» АТБнинг 2017 йил 8 ноябрдаги №РК-19-01/12243-сон ва «Ипотека-банк» АТИБнинг 2018 йил 5 февралдаги 12/876-сон маълумотномалари). Ушбу таклифнинг амалиётга татбиқи натижасида валюта операцияларидан олган соф даромад Асака банкда 10,3 фоизга, Ипотека-банкда 24,5 фоизга кўпайган;

тижорат банклари томонидан экспортёрлар ва импортёрларга валюта бозори инструментларидан фойдаланган ҳолда кўрсатиладиган молиявий хизматлар ҳажмини ошириш таклифи Асака банкининг «Банклараро амалиётлар Департаменти тўғрисида»ги 519а-сонли Низомини ишлаб чиқишда инобатга олинган («Асака» АТБнинг 2017 йил 8 ноябрдаги №РК-19-01/12243-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга татбиқи натижасида Асака банкнинг форвард операциялари ҳажми 2016 йилда 2015 йилга нисбатан 10,6 фоизга ошгани ҳолда, валютавий своп операциялари бўйича реализация қилинмаган фойдаси 7,3 фоизга камайган;

банклар томонидан ташқи савдони кредитлашда юзага келадиган валюта риски даражаларининг ошириб кетишига йўл қўймаслик мақсадида валюта захираларининг диверсификация даражасини ошириш ҳамда очиқ валюта позициялари ҳажмини қисқартириш тавсияси Асака банкининг «Банклараро амалиётлар Департаменти тўғрисида»ги 519а-сонли Низомини ишлаб чиқишда инобатга олинган («Асака» АТБнинг 2017 йил 8 ноябрдаги №РК-19-01/12243-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиянинг амалиётга татбиқи натижасида Асака банкнинг своп операциялари бўйича реализация қилинмаган зарарлар суммаси 2016 йилда 2015 йилга нисбатан 382 млн. сўмга камайган;

тижорат банкларининг ташқи савдога хизмат кўрсатиш амалиётини такомиллаштириш бўйича илғор хориж тажрибасидан, хусусан, АҚШ банк амалиётида кенг қўлланилаётган ҳужжатлаштирилган аккредитивнинг стэнд-бай туридан Ўзбекистон банк амалиётида фойдаланиш бўйича таклифи Асака банк томонидан амалиётда қўлланган («Асака» АТБнинг 2017 йил 8 ноябрдаги №РК-19-01/12243-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга татбиқи натижасида импортёрларнинг ҳисобрақамларидаги валюта маблағларидан фойдаланиш самарадорлиги ошган.