Алимова Дилорам Абдукаримовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Қизилмия илдизи чиқиндисидан толали ярим тайёр маҳсулот ва қоғоз олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.05 – Целлюлоза ва целлюлоза-қоғоз ишлаб чиқариш кимёси ва технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Т1162.
Илмий раҳбар: Набиева Ирода Абдусаматовна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Полимерлар кимёси ва физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.K/FM/T.36.01.
Расмий оппонентлар: Юнусов Хайдар Эргашович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим; Сайпиев Турсунпўлат Собитович, техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қизилмия илдизи чиқиндисидан (ҚМИЧ) толали ярим тайёр маҳсулотлар олиш ва улар асосида қоғоз турларини ишлаб чиқариш технологияларини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор қизилмия илдизи чиқиндисидан целлюлоза олишнинг қайнатиш-оқартириш усули ишлаб чиқилган ва ушбу усулнинг илмий амалий асослари яратилган;
қизилмия илдизи чиқиндисидан олинган целлюлозанинг морфологик тузилиши бўйича ёғоч целлюлозасига ўхшашлиги юзавий сорбцион хоссаси бўйича пахта, масхар ва сомон целлюлозасидан фарқ қилиши илмий асосланган;
қизилмия илдизи чиқиндисидан олинган целлюлоза ва механик масса турларини тегишли қоғоз ассортиментларини ишлаб чиқаришда композицияда қўллаш мумкинлиги исботланган;
илк бор қизилмия илдизи чиқиндисидан олинган целлюлоза таркиби бўйича уни кислотали ва табиий бўёвчи моддалар билан бўяш имконияти кўрсатилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Қизилмия илдизи чиқиндисидан толали ярим тайёр маҳсулот ва қоғоз олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қизилмия илдизи чиқиндисидан целлюлоза олиш технологияси “Ўзтўқимачиликсаноат” уюшмаси таркибидаги “Gigro farm texno” МЧЖда амалиётга жорий этилган (“Ўзтўқимачиликсаноат” уюшмасини 2022 йил 29 июлдаги 03/23-2275- сонли маълумотномаси.) Натижада, иккиламчи ресурслардан импорт ўрнини босувчи, оқартирилган ва оқартирилмаган целлюлоза олишга ва экологик муаммоларни ҳал этишга эришилган;
рангли ўрам-қадоқлаш қоғозларини олиш усулига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг фойдали моделга патенти олинган (FAP 02058 24.03.2022 йил). Натижада қоғоз массасини озиқ-овқат саноати чиқиндилари билан бўяшнинг ресурстежамкор технологиясини ишлаб чиқишга эришилган.