Абдуллаев Даврон Атабаевич
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

Умумий маълумотлар.
“Кўп маъноли фраземаларни луғатларда изоҳлаш тамойиллари”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/Fil 1322.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
Илмий раҳбар: Қудайбергенов Мамбеткарим, филология фанлари доктори, профессор. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Урганч давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.55.02.
Расмий оппонентлар: Курбаниязов Гулмирза Алламбергенович, филология фанлари доктори (DSc), Примов Азамат Искандарович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилидаги кўп маъноли фраземаларни луғатларда изоҳланиш тамойиллари ва ибораларда полисемия ҳодисасининг намоён бўлиш омилларини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилидаги фразеологик полисемиянинг юзага келиш ва тарқалиш омиллари функционал-семантик аспектда асосланиб, кўп маъноли фраземаларнинг вазифавий ва услубий муносабатларда муҳим аҳамият касб этиши далилланган;
фразеологик полисемиянинг ўзига ёндош ҳодисалар, айниқса, фразеологик омонимия ҳодисасидан маънолари орасидаги боғлиқликнинг мавжудлиги билан фарқланиши, матн таркибида ифодалайдиган семаларининг кўп қирралиги аниқланган;
полисемантик фраземаларни луғатларга киритиш ва изоҳлашнинг янги усуллари ёрдамида фразеологик полисемиянинг барча маъно нозикликларини тўлиқ белгилаш зарурати исботлаб берилган;
кўп маъноли ибораларнинг миллат лисоний такомилидаги антропоцентрик аспекти, ўзбек халқига хос миллий ментал, этник ва ижтимоий, психологик ҳамда халқ маданиятини ўзида акс эттирувчи лингвокультурологик жиҳатлари асосланган.
IV. Тадқиқот натижалаpининг жоpий қилиниши. Кўп маъноли фраземаларнинг луғатларда изоҳланиш тамойиллари, ибораларда вазифадошлик ва услубга хосланиш масаласи, семантик ўзгаришлар жараёнида  маънавий-маърифий тизимни такомиллаштириш  юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
ўзбек тилидаги фразеологик полисемиянинг юзага келиш ва тарқалиш омиллари функционал-семантик аспектда асосланиб, кўп маъноли фраземаларнинг вазифавий ва услубий муносабатларда муҳим аҳамият касб этиши далилланган юзасидан чиқарилган хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан олиб борилган ФА-Ф1-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаменталь илмий лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 26 январдаги 366/1-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тилшунослиги тарихида полисемия ҳодисаси тилнинг барча сатҳлари, яъни фраземалар орасида ҳам кенг тарқалганлиги аниқланган ва ўзбек тилидаги фразеологик полисемия ҳодисасини изчил ўрганиш йўлга қўйилганлигини кўрсатиб беришга эришилган; 
фразеологик полисемиянинг ўзига ёндош ҳодисалар, айниқса, фразеологик омонимия ҳодисасидан маънолари орасидаги боғлиқликнинг мавжудлиги билан фарқланиши, матн таркибида ифодалайдиган семаларининг кўп қирралиги аниқланган доир муҳим назарий ва амалий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан олиб борилган ФА-Ф1-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 26 январдаги 366/1-сон маълумотномаси). Натижада кўп маъноли фраземаларнинг луғатларда изоҳланиш тамойиллари, иборада функция ва стилизация масаласи, семантик ўзгаришлар жараёнини кўрсатиб беришга эришилган; 
полисемантик фраземаларни луғатларга киритиш ва изоҳлашнинг янги усуллари ёрдамида фразеологик полисемиянинг барча маъно нозикликларини тўлиқ белгилаш зарурати исботлаб берилганлиги хусусидаги янгиликлардан Т.Қори Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиали томонидан 2017-2021 йилларда бажарилган ФЗ-2016-0908165532-рақамли «Қорақалпоқ тилининг янги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси» фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон педагогика илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2021 йил 11 январдаги 03-сон маълумотномаси). Оламнинг миллий манзарасида тил бирликларининг моҳиятан миллий ўзига хослигини асослашга эришилган;
кўп маъноли ибораларнинг миллат лисоний такомилидаги антропоцентрик аспекти, ўзбек халқига хос миллий ментал, этник ва ижтимоий, психологик ҳамда халқ маданиятини ўзида акс эттирувчи лингвокультурологик жиҳатлари асосланганлиги тавсия этилган илмий ва амалий хулосалар Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпанияси  «Қорақалпоғистон» телерадиоканали «Мусиқий дам олиш дастурлари» бош муҳарририяти томонидан тайёрланадиган «Әдебият ҳәм даўир», «Ассалаўма-әлийкум, Қарақалпақстан!», «Билимлендириўде реформа» кўрсатувларида ва радиоканалнинг «Жаслар ушын», «Қайырлы таң», «Тилге итибар – елге итибар» эшиттиришлари орқали аҳолига, ёшларга, талабаларга, олимларга, умуман, кенг оммага тарғиб этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2021 йил 31 мартдаги 01-02/176-сон маълумотномаси). Натижада кенг илмий жамоатчиликка кўп маъноли фраземалар, иборанинг луғатларда изоҳланиш тамойиллари, талабаларнинг луғат бойлигини бойитиш ва китобхонлик маданияти самарадорлиги бўйича назарий маълумотлар кенг оммалаштирилган.