Умарова Моҳира Азим қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи: “ХХ аср ўзбек насри намуналарининг урду тилидаги таржималарида миллий колоритнинг ифодаланиши”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.PhD/Fil.1310.
Илмий раҳбар: Омонов Қудратулла Шарипович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Таr.21.01.
Расмий оппонентлар: Халлиева Гулноз Искандаровна, филология фанлари доктори, профессор; Абдураҳмонова Муҳайё Ҳакимовна, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ХХ аср ўзбек насри намуналарининг урду тилига қилинган таржималари асосида миллий колоритни ифода этиш усуллари, асарларда учраган миллий хос сўзлар, олқиш, тилак, дуо, қарғиш, мурожаат бирликларининг миллий колоритни юзага чиқаришдаги ўрни ва аҳамиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ғарб ва Шарқ таржимашунослик мактаби вакилларининг «маданият», «маданиятга оид бирликлар» ҳамда рус ва ўзбек таржимашунослик мактаби вакилларининг «миллий колорит» ва уни юзага чиқарувчи воситалар «реалия», «хос сўзлар», «миллий хос сўзлар» сингари тушунчаларнинг бадиий асарлар таржимасида миллий колоритни юзага чиқаришда бажарадиган вазифаларининг ўзаро умумий ва фарқли жиҳатлари асосланган;
Манзар Салим ва унинг ўзбек адабиёти намуналарини урду тилига таржима қилишдаги таржимонлик маҳорати ҳамда мутаржимнинг турли халқлар адабиёти намуналарини урду тилига ўгиришдаги замон ва макон нуқтаи назаридан сўз танлай олиш қобилияти, ўзбек миллий колоритини урду тилига қилинган таржималарда акс эттиришдаги ўрни очиб берилган;
урду тилидаги бадиий таржималарда миллий колоритни юзага чиқаришга хизмат қилувчи хос сўзлар – егулик, озиқ-овқат, кийим-кечак ва киши исмларининг ўрни кўрсатилиб, таржимада қўлланилган транслитерация, аналогия, аниқлаштириш, генерализация, тушириб қолдириш, сўз қўшиш ва сўзма-сўз таржима усуллари аниқланган;
бадиий асарларда миллий колоритни юзага чиқаришда олқиш, дуо, тилак ва қарғиш сўзларининг халқнинг миллий менталитети, дунёқараши ва азалий анъаналарга таянишда алоҳида ўринга эгалиги асосланиб, бундай сўзларнинг аёл ва эркак нутқида фарқланиши исботланган;
мурожаатларни ифодалашда ўзбек ва урдузабон халқларнинг миллий менталитетининг муҳимлиги ҳамда покистонликларда мурожаатни ифода этишда жинс ва ижтимоий мавқенинг ўрни аҳамиятга эгалиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши ХХ аср ўзбек насри намуналарининг урду тилидаги таржималарида миллий колоритнинг ифодаланиши бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
Манзар Салим ва унинг ўзбек адабиёти намуналарини урду тилига таржима қилишдаги таржимонлик маҳорати, жумладан, Ғ. Ғуломнинг “Шум бола” " سرگزشت ایک لڑکے کی " [Sarguzasht ek laRke: ki:] ва П.Қодировнинг “Юлдузли тунлар” ظہیرالدین بابر"  "  [Zahiruddin Ba:bar] асарларининг урду тилидаги таржималарида миллийлик ва миллий колоритнинг ифодаланиши ҳамда таржималарда уларни акс эттириш усуллари ҳақидаги илмий қарашлардан ҳамда Манзар Салимнинг турли халқлар бадиий адабиётини ўгиришдаги маҳорати ва таржимонлик фаолияти ҳақидаги олинган илмий хулосалардан World Urdu Association (India) нинг назарий семинарларида, илмий муҳокамаларида фойдаланилган (World Urdu Association (India) нинг 2022 йил 22 майдаги 18865218463-сон маълумотнома). Натижада таржимашуносликнинг муҳим масалаларидан бири бўлган миллий хос сўзлар ва уларни таржимада, хусусан, урду тилидаги таржималарда юзага чиқариш усуллари бўйича адабий таржима билан шуғулланувчи ижодкорларнинг билим ва малакасини ошишига ва таржимон М.Салимнинг таржимонлик фаолияти ҳақида маълумот беришга хизмат қилган;
Ғарб ва Шарқ таржимашунослик мактаби вакилларининг «маданият», «маданиятга оид бирликлар» ҳамда рус ва ўзбек таржимашунослик мактаби вакилларининг «миллий колорит» ва уни юзага чиқарувчи воситалар «реалия», «хос сўзлар», «миллий хос сўзлар» сингари тушунчаларнинг бадиий асарлар таржимасида бажарадиган вазифаларининг ўзаро умумий ва фарқли жиҳатлари ўзаро таққосланганда олинган назарий фикрлар, хулоса ва асарларни ўзаро чоғиштириш жараёнида юзага келган таҳлиллар, таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг халқаро алоқалар бўлимининг илмий фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг 2022 йил 12 майдаги 01-03 /660-сон маълумотнома). Натижада халқаро алоқаларнинг асоси бўлган таржимашуносликнинг муҳим масалаларидан бири бўлган хос сўзлар ва уларни таржимада юзага чиқариш усуллари бўйича бадиий таржима билан шуғулланувчи ижодкорларнинг билим ва малакасини ошишига хизмат қилган;
урду тилидаги бадиий таржималарда миллий колоритни юзага чиқаришга хизмат қилувчи хос сўзлар – егулик, озиқ-овқат, кийим-кечак ва киши исмларининг ўрни ҳамда олқиш, дуо, тилак ва қарғиш сўзларининг халқнинг миллий менталитети, дунёқараши ва азалий анъаналарга таянишда алоҳида ўринга эгалиги асосланиб қилинган илмий хулосалардан “Маданият ва маърифат” телеканали ижодкорлари томонидан тайёрланган “Мундарижа” кўрсатувида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2021 йил 18 майдаги 01-14/106-сон маълумотномаси). Жорий этилган натижа кўрсатувнинг оммавийлиги, тайёрланган материалнинг мазмунан бойишига ва томошабинга далиллар асосида етказилишига замин яратган.