Sayt test rejimida ishlamoqda

Юсупова Лола Азимовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): Ацетилен ва диоллар асосида винил бирикмалар синтези, хоссалари, қўлланилиши», 02.00.14 - Органик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.DSc/T351.
Илмий маслаҳатчи: Нурманов Сувонкул Эрханович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология институти, DSc.03/30.12.2019.Т.04.01.
Расмий оппонентлар: Икрамов Абдувахаб, техника фанлари доктори, профессор; Вапоев Хуснитдин Мирзоевич, техника фанлари доктори; Мирхамитова Дилором Худойбердиевна, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Умумий ва ноорганик кимё институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: икки ёки уч компонентли юқори асосли катализатор - эритувчи системаларда ацетилен, диоллар ва уларнинг винил эфирлари ишлаб чиқариш технологияларини яратиш ва олинган маҳсулотларни мақсадли фойдаланиш соҳаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ацетилен ва ацетилацетон, ацетофенон, метилэтилкетон, формальдегид асосида 3,5-диметил-3,5-дивинилокси-1,6-гептадиин, 2,5-дифенил-3-гексин- 2,5-диол, 3,6-диметил-4-октин-3,6-диол, 2-бутин-1,4-диол синтез қилинган ва жараён боришининг қонуниятлари аниқланган; 
атмосфера ва юқори босим, гомоген ва гетероген-каталитик усулда 3,5-диметил-1,6-гептадиин-3,5-диол, 2,5-дифенил-3-гексин-2,5-диол, 3,6-ди- метил-4-октин-3,6-диол, 1,3-дигидроксибензол, 2-бутин-1,4-диолни ацетилен иштирокида каталитик виниллаш реакцияси ва диолларни мос равишдаги моно- ва дивинил ҳосилалари ҳосил бўлиши аниқланган ва жараённинг бориши оптималлаштирилган; 
MeОН/ДМСО ва MeОН/ДМСО/СsF юқори асосли системаларини виниллаш реакциясидаги ўрни, ҳар бир жараён учун фаолланиш энергияси қиймати ҳисоблаб топилган;
танланган диоллар ва улар асосида синтез қилинган винил- ва дивинилбирикмаларнинг ҳосил бўлиш механизми исботланган;
ацетофенон ва ацетилен асосида олинган бирикмаларни қишлоқ хўжалигида буғдойни сариқ занг касаллигига ва нефт-газ саноати металл конструкциялари коррозиясига қарши фаоллиги, ацетилацетон асосида синтез қилинган 3,5-диметил-3,5-дивинилокси-1,6-гептадиин бирикмасининг ғўза пояси ва илдиз ўсишига биостимуляторлик хоссаси, 2-бутин-1,4-диол винил эфирларини дефолиантлик хоссаси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Диоллар ва уларнинг винил эфирлари асосида биологик фаол бирикмалар синтези, қўлланишини тадқиқ қилиш бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
3,5-диметил-1,6-гептадиин-3,5-диол ва ацетилен асосида 3,5-диметил- 5-виниокси-1,6-гептадиин-3-ол ва 3,5-диметил-3,5- дивинилокси-1,6-гептадиин ишлаб чиқариш технологияси «Elektrokimyozavod» ҚК-АЖда амалиётга жорий этилган («Elektrokimyozavod» ҚК-АЖнинг 2022 йил 28 мартдаги 74-сон маълумотномаси). Натижада, 3,5-диметил-3,5-дивинилоксигептадиин-1,6 асос ўсимликларни ўсишини стимуловчи восита 0,001% ли эритмаси ғўза поясини 109,1%, илдиз ўсишини 112,3% гача ўстиришга, ҳосилдорликни 4,5 ц га ошириш имконини берган;
2-бутин-1,4-диолни атмосфера босимида ацетилен билан гомоген- каталитик виниллаш билан 4-винилокси-2-бутин-1-ол олиш технологияси «Elektrokimyozavod» ҚК-АЖда ишлаб чиқаришга жорий этилган («Elektro- kimyozavod» ҚК-АЖнинг 2018 йил 12 апрелдаги 212-сон маълумотномаси). Натижада, 4-винилокси-2-бутин-1-ол асос дефолянтлар ғўза баргини тушириш вақтини 30 - 40 % қисқартириш, пишмаган кўсакларга таъсири 50 % га камайтириш ва ҳосилдорлигини 2 - 3 % га ошириш имконини берган; 
2,5-дифенил-гексин-3-диол-2,5 асосида синтез қилинган 2,5-дифенил- 5-винилокси-3-гексин-2-ол ва 2,5-дифенил-2,5-дивинилокси-3-гексин буғдойни занг касаллигини келтириб чиқарадиган (Puccinia striiformis West) замбуруғига қарши курашишда 2,5-дифенил-5-винилокси- гексин-3-ол-2 ни 0.1% ли эритмаси «Elektrokimyozavod» ҚК-АЖда ишлаб чиқаришга жорий этилган («Elektrokimyozavod» ҚК-АЖнинг 2022 йил 28 мартдаги 75-сон маълумотномаси). Натижада, буғдойни ҳосилдорлигини ошириш имконини берган; 
ацетофенон ва ацетилен асосида металларни коррозиядан ҳимояловчи 2,5-дифенил-3-гексин-2,5-диол преперати «Muborak gazni qayta ishlash zavodi» МЧЖ қурилмаларини ҳимоялаш учун амалиётга жорий қилинган («Muborak gazni qayta ishlash zavodi» МЧЖнинг 2022 йил 26 апрелдаги №202/G’K-04-сон маълумотномаси). Натижада, технологик қурилмаларни юқори самарали коррозия ингибиторлари билан ҳимоялаш билан ишлаш муддатларини узайтириш ва CONQOR-404 саноат препаратини тўлиқ алмаштириш имконини берган. 

Yangiliklarga obuna bo‘lish