Ялғашев Хуршид Абдуғаниевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тунинг янги навларини кўпайтириш самарадорлигини ипак қуртининг биологик ҳамда хўжалик белгилари асосида баҳолаш”, 06.02.04 – Ипакчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Qx880.
Илмий раҳбар: Умаров Шавкат Рамазонович, қишлоқ xўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр yниверситети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02.
Расмий оппонентлар: Исматуллаева Дилором Адиловна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент; Рахманбердиев Вахабджан Каримович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тутнинг янги навларини вегетатив усулда кўпайтириш самарадорлигини тут ипак қуртини биологик, пилла маҳсулдорлик белгилари ҳамда технологик хусусиятлари асосида баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор тутнинг янги навларини вегетатив куртак пайванд усулида кўпайтиришда ҳаво ҳароратини +26-29 оС ва нисбий намликни 45-47 % кўкарувчанлик даражасини 81,3-89,3 % гача баргининг соф оғирлигини 7,4-7,5 г гача етказиш имкониятлари аниқланган;
альтернатив белги ва хусусиятлари бўйича бир-биридан фарқ қилувчи 4 хил тут навларида оқсил (14,0-18,4 %), азот (2,46-2,95 %) миқдори ва қуртлар ҳаётчанлиги ҳамда пилла вазни ўртасидаги боғлиқлик аниқланган;
тўйимлилиги ва кимёвий таркиби юқори бўлган Мархамат-2017 тут навидан фойдаланиб ипак қуртининг Линия-27 селекцион тизими капалаклари тухум маҳсулдорлигини 562 донагача оширишга эришилган, ушбу тут нави барги таъсирида дурагай ипак қуртлари ҳаётчанлигини 88,0 % гача ошириш ҳамда касалланиш даражасини 2,2 % га пасайтириш мумкинлиги исботланган;
тутни турли генотипга эга навларининг барги ипак қурти наслли материали эмбрионал ҳаётчанлигини 97,0 % га, постэмбрионал ҳаётчанлигини 93,0 % га ошириши илмий  жиҳатдан асосланган;
юқори пилла ва ипак маҳсулдорликка эга зот, тизимларни ўз потенциалини тўлиқ намоён этиши ҳамда наслчилик ишлари самарасини ошириш учун хўжалик қимматли белгилари юқори бўлган Мархамат-2017 ва Мустақиллик-2018 тут навларидан фойдаланиш ижобий натижалар кўрсатиши илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тутнинг янги навларини кўпайтириш самарадорлигини ипак қуртининг биологик ҳамда хўжалик белгиларига таъсирини ўрганиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
«Республикамиз фермер хўжаликларида пайвандлаш усуллари орқали навдор тут кўчатлари етиштириш агротехнологияси» бўйича тавсиянома ишлаб чиқилган, ушбу пайвандлаш усуллари Андижон вилояти Мархамат тумани «Ипак» фермер хўжалигида 0,30 гектар майдонда жорий этилган («Ўзбекистон Республикаси ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш» қўмитасининг 2022 йил 29 июльдаги 3-2/592-сон маълумотномаси). Натижада янги тут навидан мавжуд стандарт навларга нисбатан 2650 кг кўп барг ҳосили етиштирилиб, иқтисодий самарадорлик 420,9 минг сўмни, соф фойда 399,9 минг сўмни ҳамда рентабеллик даражаси 25,5 % ни ташкил этган;
хўжалик қимматли белгилари юқори Жарариқ-12 нави Самарқанд вилояти «Шахноза, Комила, Азизжон» тут уруғи ва кўчатчилигига ихтисослашган фермер хўжалигида 0,20 га майдонда жорий этилган («Ўзбекистон Республикаси ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш» қўмитасининг 2022 йил 29 июльдаги 3-2/592-сон маълумотномаси). Натижада парваришланган 4 қути Jingsong х Haоyue дурагайининг ҳар бир қутисидан 10,6 кг қўшимча пилла ҳосили олинган. Жами олинган иқтисодий фойда 5216,3 минг сўмни, соф фойда 4955,5 минг сўмни ташкил этган. Тажриба вариантида рентабеллик даражаси 33,3 фоизга кўтарилган;
янги яратилган серҳосил Мустақиллик-2018 нави Хоразм вилояти «Балхи тут» фермер хўжалигида 0,10 га майдонда жорий этилган («Ўзбекистон Республикаси ипакчилик ва жун саноатини ривожлантириш» қўмитасининг 2022 йил 29 июльдаги 3-2/592-сон маълумотномаси). Натижада мазкур навдан олинган иқтисодий фойда 138,6 минг сўмни, соф фойда 131,7 минг сўмни ва рентабеллик даражаси 28,2 % ни ташкил этган.