Даниева Майсара Джамаловнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Сўз бирикмалари деривацион ва прагматик-дискурсив имкониятларининг воқеланиши (инглиз ва ўзбек тиллари мисолида)”, 10.00.06 - Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.DSc/Fil38.
Илмий маслаҳатчи: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Caмapқaнд дaвлaт чeт тиллap инcтитути.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Жўраева Малоҳат Муҳаммадовна, филология фанлари доктори, профессор; Эргашева Гули Исмоил қизи, филология фанлари доктори, профессор; Саъдуллаева Нилуфар Азимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилидаги сўз бирикмаларини кўпжиҳатли ҳодиса сифатида қиёсий жиҳатдан талқин қилиш асносида уларнинг структур-семантик, деривацион, прагматик-дискурсив имкониятлари ҳосил бўлишининг концептуал асосини аниқлаш ҳамда ушбу хусусиятларнинг шаклланиши бирикмаларнинг матн тузилишидаги иштироки билан боғлиқ эканлигини очиб беришдан иборат. 
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларидаги сўз бирикмаларининг структур-семантик жиҳатлари лексик-грамматик, физик хусусиятларни ифодаловчи, турларга ишора қилувчи, функционал белгиларни ифодаловчи омиллар таъсирида   шаклланганлиги ва инсоният цивилизацияси босқичлари билан параллел равишда юзага келганлиги далилланган; 
ҳар иккала тилдаги сўз бирикмалари бўлаклариаро синтактик муносабатлар асосини лексик-грамматик воситалар ташкил қилиши ҳамда бирикмалар деривацияси жараёнида юзага келадиган семантик кўчимларнинг матн ахборот майдонидаги мантиқий-мазмуний изчиллигини таъминлашдаги иштироки мулоқот вазияти билан шартланганлиги исботланган; 
қиёсланаётган тиллар синтактик кенглигида сўз бирикмалар шаклланишининг лексик-семантик ҳамда мантиқий-грамматик қатламлари ўзаро муносабати фикр ёки пропозициянинг коммуникатив маркази ва концептуал-когнитив манзарасини тасвирлаши асосланган;
чоғиштирилаётган тиллар сўз бирикмаси тизимига оид деривацион моделлар орқали уларнинг тил сатҳларида лисоний воқеланишини таъминловчи омилларнинг концептуал негизи ишлаб чиқилган;
сўз бирикмаларининг матн шакллантириш хусусиятлари ўрганилиб, уларнинг матн когерентлиги ва коммуникатив-прагматик мазмун ифодасидаги ўрнини белгиловчи лисоний-когнитив ҳамда тил бирликларининг семиотик белги хусусиятига эга бўлиши, уларнинг тўхтовсиз тараққий этиб боришини таъминловчи дискурсив тамойиллар қаторида намоён бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилида сўз бирикмалари деривацион ва прагматик-дискурсив имкониятларининг воқеланиши тадқиқи бўйича олинган натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек тилларидаги сўз бирикмаларининг структур-семантик жиҳатлари лексик-грамматик, физик хусусиятларни ифодаловчи, турларга ишора қилувчи, функционал белгиларни ифодаловчи омиллар таъсирида   шаклланганлиги ва инсоният цивилизацияси босқичлари билан параллел равишда юзага келганлиги билан боғлиқ илмий-назарий хулосалардан Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институтининг ОТ-Ф8-211 рақамли “ХХ аср Ўзбекистон маданияти тарихи” номли фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институтининг 2022 йил 04 апрелдаги 04/02-808-сон маълумотномаси). Натижада сўз бирикмалари деривацияси муаммоларига доир хулосалар маданият тарихини тасвирлашда, тарихий ҳодисаларнинг алоҳида жиҳатларини белгилаш имконини оширишга хизмат қилган;
ҳар иккала тилдаги сўз бирикмалари бўлаклариаро синтактик муносабатлар асосини лексик-грамматик воситалар ташкил қилиши ҳамда бирикмалар деривацияси жараёнида юзага келадиган семантик кўчимларнинг матн ахборот майдонидаги мантиқий-мазмуний изчиллигини таъминлашдаги иштироки мулоқот вазияти билан шартланганлигига доир натижалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтининг ФА-Ф1-Г003 рақамли “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтининг 2022 йил 05 апрелдаги 141/1-сон маълумотномаси). Натижада бирикмалар деривацияси жараёнида юзага келадиган семантик кўчимларнинг матн ахборот майдонидаги мантиқий-мазмуний изчиллигини таъминлашдаги иштироки мулоқот вазияти билан шартланганлиги аниқланган;
қиёсланаётган тиллар синтактик кенглигида сўз бирикмалар шаклланишининг лексик-семантик ҳамда мантиқий-грамматик қатламлари ўзаро муносабати фикр ёки пропозициянинг коммуникатив маркази ва концептуал-когнитив манзарасини тасвирлаши билан боғлиқ илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузуридаги Нодавлат нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш Жамоат фонди томонидан Парламент комиссиясининг 2020 йил 22 июндаги Қарорига асосан эълон қилинган 67-10/136-рақамли Давлат гранти бўйича Халқаро Амир Темур хайрия жамоат фонди Қашқадарё вилоят муассасаси томонидан 2020-2021 йилларда бажарилган “Маданий мерос – олий қадрият” мавзусидаги инновация лойиҳасида фойдаланилган (Халқаро Амир Темур хайрия жамоат фонди Қашқадарё вилоят муассасасининг 2022 йил 06 апрелдаги 11-сон маълумотномаси). Натижада сўз бирикмаларидан халқнинг миллий, этник, ижтимоий-сиёсий, маданий тарихи, тилнинг тарихий тараққиёти ҳамда маданий мерос объектларини атовчи, уларга баҳо берувчи “тайёр материал” сифатида фойдаланиш имконини яратган;
сўз бирикмаларининг матн шакллантириш хусусиятлари ўрганилиб, уларнинг матн когерентлиги ва коммуникатив-прагматик мазмун ифодасидаги ўрнини белгиловчи лисоний-когнитив ҳамда тил бирликларининг семиотик белги хусусиятига эга бўлиши, уларнинг тўхтовсиз тараққий этиб боришини таъминловчи дискурсив тамойиллар қаторида намоён бўлишига оид натижалардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг “Самарқанд овози” эшиттиришининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2022 йил 06 апрелдаги 01-11/129-сон маълумотномаси). Натижада сўз бирикмаларига оид тўпланган маълумотлар асосида кўрсатув ва эшиттиришлар маърифий ва амалий жиҳатдан бойитилган, телекўрсатув учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашувига, илмий далилларга бой бўлишига, кўрсатувнинг илмий-оммабоплиги таъминланишига хизмат қилган.