Ashiraliev Charyarning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Elliptik va parabolik tenglamalar yordamida manbani aniqlash masalalarining korrektligi va yaqinlashishi», 01.01.03–Hisoblash matematikasi va diskret matematika (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.DSc/FM193.
Ilmiy maslahatchi: Aripov Mersaid Mirsidikovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston Milliy universiteti huzuridagi DSc.03/30.12.2019.FM.01.02 raqamli ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Xo‘jayorov Baxtiyor, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Hayotov Abdullo Rahmonovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Xudoyberganov Mirzoali O‘razalievich, fizika-matematika fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Qozog‘istonning Matematika va matematik modellashtirish instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi turli darajadagi aniqlik tartibiga ega mutloq barqaror ayirmali sxemalar qurish orqali elliptik va parabolik tipdagi tenglamalarga quyilgan ko‘p nuqtali va integral nolokal shartlarga ega masalalarni echishning sonli usullarini ishlab chiqish va manbalarni aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
ko‘p nuqtali nolokal shart bilan berilgan parabolik tipdagi tenglama uchun manbani aniqlash masalasini sonli echish uchun mutloq turg‘un ayirmali sxemalar qurilgan;
integral tipdagi shart bilan berilgan elliptik tipdagi tenglamalar uchun manbani aniqlash masalalarini sonli echish uchun mutloq turg‘un ayirmali sxemalar ishlab chiqilgan;
funksiyalarning istalgan Gil`bert fazosida elliptik tipdagi differensial tenglamalar uchun manbani aniqlash masalalarining taqribiy echishning ikkinchi tartibli aniqlikka ega ayirmali sxemalar qurilgan;
elliptik tipdagi ko‘p o‘lchovli tenglama uchun manbani aniqlash masalalari taqribiy echimlarining turg‘un, koersiv va qariyb koersiv baholari olingan;
nolokal shartli parabolik tipdagi tenglama uchun manbani aniqlash masalasini sonli echishning bir bosqichli mutloq turg‘un ayirmali sxemalari ishlab chiqilgan;
ko‘p o‘lchovli elliptik tipdagi statsionar tenglama uchun manbani aniqlash masalalari taqribiy echimlarining turg‘unlik baholari olingan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Elliptik va parabolik tipdagi tenglamalarga quyilgan ko‘p nuqtali va integral nolokal shartlarga ega manbani aniqlash masalalarini echish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
ko‘p nuqtali nolokal shart bilan berilgan parabolik tipdagi tenglama uchun manbani aniqlash masalasini sonli echish usulidan xorijiy ilmiy jurnallarda (Applied Numerical Mathematics, 2022, 181, p.76-93; Lecture Notes on Data Engineering and Communications Technologies, 2022, 138, p. 249-255; Advanced Mathematical Models and Applications, 2022, 7(2), p. 105-120) abstrakt teskari masalani echishda foydalanilgan. Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi parabolik tipdagi tenglamalar orqali ifodalanuvchi manbani aniqlash masalalarini sonli echish va natijalarni vizuallashtirish imkonini bergan.
integral tipdagi shart bilan berilgan elliptik tipdagi tenglamalar uchun manbani aniqlash masalalarini sonli echishda qurilgan mutloq turg‘un ayirmali sxemalardan xorijiy ilmiy jurnallarda (Nonlinear Analysis: Modelling and Control, 2021, 26(4), p. 738-758; Applied Mathematics and Computation, 2019, 361, p. 453-465; Journal of Inverse and Ill-Posed Problems, 2019, 27(4), p. 457-468) integral chegaraviy shart bilan berilgan ikki o‘lchovli elliptik tipdagi tenglamani echishda foydalanilgan. Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi chiziqsiz ayirmali tenglamlar sistemasini iteratsion metod bilan echishdagi yaqinlashish shartlarining topish imkonini bergan.