Тагаева Сайёра Улашевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Немис ва ўзбек тилларида Mutter/Она концептининг лингвокультурологик таҳлили”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD/Fil1285.
Илмий раҳбар: Мирзаев Ибодулла Камолович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Cамарқанд давлат университети.
ИКфаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.12. 2019.Fil/Ped.83.01.
Расмий оппонентлар: Яхшиев Ашур Абдиевич, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Раҳматова Меҳринисо Мусиновна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади немис ва ўзбек лисоний онгида Mutter/Она концептуал-когнитив фреймининг объективлаштирилишини ҳамда уларнинг лингвокультурологик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қардош бўлмаган маданиятларда Mutter/Она концептининг прототипик қолипи, умумий фреймни шакллантирувчи субфреймлар иерархияси тасвирланиб, уларнинг структур таркиби, номинатив-семантик ҳажми, метафорик модификация чегаралари аниқланган;
немис ва ўзбек маданиятларида Mutter/Она когнитив маданий фреймини шакллантирувчи концептуал метафораларнинг қиёсланаётган маданиятларга хос ижтимоий-маданий маъно кўчишларининг функционал-семантик хусусиятлари очиб берилган;
таққосланаётган маданиятларда Mutter/Она когнитив маданий фрейми ва унинг таркибий қисмларига хос универсал ва идиоэтник хусусиятларни мужассамлаштирувчи оналик тушунчасини воқелантирадиган лисоний воситалар қиёсий лингвокультурологик жиҳатдан далилланган;
академик турдаги изоҳли луғатлар ҳамда ихтисослаштирилган луғатлардан фойдаланиш негизида немис ва ўзбек маданиятларида Mutter/Она когнитив маданий фреймини ифодалашнинг лисоний воситалари лексикографик жиҳатдан далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Немис ва ўзбек тилларида Mutter/Она концептининг лингвокультурологик таҳлили” мавзусидаги тадқиқотдан чиқарилган илмий натижалар асосида:
қардош бўлмаган маданиятларда Mutter/Она концептининг прототипик қолипи, умумий фреймни шакллантирувчи субфреймлар иерархияси тасвирланиб, уларнинг структур таркиби, номинатив-семантик ҳажми, метафорик модификация чегараларига доир илмий-назарий хулосалардан  2012-2016 йилларда бажарилган ФА – Ф1-Г003 рақамли “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” номли фундаментал лойиҳада белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (ЎзРФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 283-сон маълумотномаси ҳамда 286-сон далолатномаси). Натижада, ўзбек таълим тизимида она тушунчасининг тиллараро лексик манзарасини ўрганиш ӽақидаги хулосалар олий ўқув юрти талабаларида тиллараро ва маданиятлараро компетенцияни шакллантириш ва миллий қадриятлар соӽасидаги билим-кўникмаларни халқаролаштириш имконини берган;
немис ва ўзбек маданиятларида Mutter/Она когнитив маданий фреймини шакллантирувчи концептуал метафораларнинг қиёсланаётган маданиятларга хос ижтимоий-маданий маъно кўчишларининг функционал-семантик хусусиятларига доир материаллардан Европа Иттифоқининг Эраcмус+ дастури 585845-EPP-1-2017-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP CLASS: “Computational Linguistics at Central Asian universities” грант лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 2 декабрдаги 3272/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижалар Mutter/Она тушунчалари ҳақида ўзбек ва немис маданиятида шаклланган образли ва қадриятли тасаввурларни таҳлил қилиш, уларнинг дискурсив тақдим этилиш усулларини ўрганиш ўзбек олий таълим тизимида чет тилни мутахассислик предмети сифатида ўқитиш жараёнида виртуал ресурслар яратиш берган;
таққосланаётган маданиятларда Mutter/Она когнитив маданий фрейми ва унинг таркибий қисмларига хос универсал ва идиоэтник хусусиятларни мужассамлаштирувчи оналик тушунчасини воқелантирадиган лисоний воситалар қиёсий лингвокультурологик жиҳатдан далилланганлигига доир материаллардан Европа Иттифоқининг ТЕМПУС+ дастури 2014-2016 йилларга мўлжалланган Tempus Project 544161- TEMPUS -1-2013-1-UK- TEMPUS_JPCR Aston University DeTEL “Developing the Teaching through the development of blended Masters Programmes” лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 26 октябрдаги 2707/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, олий мактабларда Mutter/Она концепт-этимонининг прототипик моделини яратиш ва умумий фреймни шакллантирувчи субфреймлар иерархиясини тасвирлашдаги ўзига хос этномаданий фарқларни тизимлаштириш тўғрисидаги маълумотлар ушбу концептнинг прототипик модели ва концептуал-когнитив фреймдаги ўрнини белгилаш билан боғлиқ тажрибалар, сўровномалар ўтказиш имконини берган;
академик турдаги изоҳли луғатлар ҳамда ихтисослаштирилган луғатлардан фойдаланиш негизида немис ва ўзбек маданиятларида Mutter/Она когнитив маданий фреймини ифодалашнинг лисоний воситалари лексикографик жиҳатдан далилланганлигига оид тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг маданий-маърифий мавзусидаги “Ассалом, Ўзбекистон!” кўрсатувининг 2021 йил 26 октябрдаги сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йил 27 октябрдаги 01-11/531-сон маълумотномаси). Ушбу кўрсатувда немис ва ўзбек тилларидаги асарларда, хусусан, тил дискурсида, яъни, нутқ жараёнида олам манзарасининг турли субъектлари томонидан муайян шахс олам манзараси нуқтаи назаридан, масалан, маълум бир ёзувчининг асарларида; муайян ижтимоий гуруҳ вакиллари олам манзараси нуқтаи назаридан мужассамлаштирилиши, унинг асосида она концепти мазмуни тўлиқ тасаввур этилиши ва тилда тегишли лисоний бирликлар – сўзлар, сўз бирикмалари ва фразеологизмлар ҳамда паремиологик бирликлар сифатида самарали қўлланилиши ҳақида мулоҳазалар юритилган.