Xursanov Nurislom Iskandarovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Dramatik diskursda verbal va noverbal komponentlar munosabati (o‘zbek va ingliz tillaridagi asarlar misolida)”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.PhD/Fil2317.      
Ilmiy rahbar: Raupova Laylo Raximovna, filologiya fanlari doktori, professor. 
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Rasmiy opponentlar: Djumabaeva Jamila Sharipovna, filologiya fanlari doktori, professor; Nabieva Diloro Abduxamidovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Etakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi dramatik diskursdagi verbal va noverbal komponentlar struktur-semantik xususiyatlarining nutqiy xoslanishi, mazkur komponentlar dramatik diskursning voqelantiruvchi muhit sifatidagi rolini belgilash, mazkur birliklarning asar personajlari nutqida reallashuvchi sotsiopragmatik talqinini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘zbek va ingliz dramalaridagi qahramonlar nutqida uchrovchi verbal va noverbal holatlarning gender xususiyatlari hamda ularning qahramon sotsial va mental holatida yuzaga kelishi, o‘zbek va ingliz xalqi mentalitetidagi tafovutlar ikki til dramatik asarlarida mualliflar tomonidan aniq nutqda tana a’zolari harakatlari, yuz ifoda hamda milliy mentalitetni ifodalovchi paremiyalar hamda iboralar bilan ochib berilgani dalillangan;
o‘zbek va ingliz dramalari tilining diskursiv, lingvokul`turologik, sotsiopragmatik xususiyatlari tanlangan asarlar misolida personajlar nutqining sotsial darajalarda, turli kishilar bilan muloqotga kirishish jarayonida turli muloqot vositalari yordamida, xususan, o‘zbek tilida qaynona va kelinlar, ovsinlar, aka-ukalar va do‘stlar o‘rtasidagi muloqotning kechishida xalq maqollari, frazeologizmlardan foydalanish jihatlari ochib berilib, dramatik diskursda qahramonlar muloqotida voqelanadigan sotsial xoslanish sabablari isbotlangan;
o‘zbek va ingliz dramalarida adresat va adresant muloqotining verbal va noverbal xususiyatlari, xususan diskurs nazariyasining muhim tushunchalari sifatida qaraladigan propozisiya, presuppozisiya, implikatura, inferensiya, eksplikatura, referensiya tushunchalari dramalardagi personajlar nutqida turlicha yuzaga kelishi  aniqlangan;
badiiy dramatik diskursda sotsial, mental va pragmatik omillarning roli tanlangan asarlar personajlari qiyofasida ikki tilda so‘zlovchi xalqlar milliy mentaliteti, ijtimoiy hayoti, hayot va oilaga turlicha nazar bilan qarashi hamda bu muloqot jarayonida ko‘rsatib turuvchi til omillari, xususan nutqning verbal va noverbal shakl va komponentlarning semantik xususiyatlari dalillangan. 
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. “Dramatik diskursda verbal va noverbal komponentlar munosabati (o‘zbek va ingliz tillaridagi asarlar misolida)” mavzusida olib borilgan tadqiqot asosida: 
o‘zbek va ingliz dramalaridagi qahramonlar nutqida uchrovchi verbal va noverbal holatlarning gender xususiyatlari hamda ularning qahramon sotsial va mental holatida yuzaga kelishi, o‘zbek va ingliz xalqi mentalitetidagi tafovutlar xususidagi ilmiy xulosalardan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy - tadqiqot instituti tomonidan olib borilgan FA-F1 G003 “Hozirgi qoraqalpoq tilida funksional so‘z yasalishi” (“Hozirgi qoraqalpoq tilida funsional so‘z yasalishi”) (2012-2016 yy.) mavzusidagi fundamental loyihada belgilangan vazifalarni bajarishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limining 2021 yil 27 dekabrdagi 17-02/04-son ma’lumotnomasi). Natijada dramatik diskurs mohiyatini faqat lingvistik shakllar orqali aniqlab bo‘lmasligi, balki buni verbal va noverbal komponentlar tavsifi orqali o‘rganib ko‘rish kerakligi asoslangan;
o‘zbek va ingliz dramalari tilining diskursiv, lingvokul`turologik, sotsiopragmatik xususiyatlari tanlangan asarlar misolida personajlar nutqining sotsial darajalarda, turli kishilar bilan muloqotga kirishish jarayonida turli muloqot vositalari yordamida, xususan, o‘zbek tilida qaynona va kelinlar, ovsinlar, aka-ukalar va do‘stlar o‘rtasidagi muloqotning kechishida xalq maqollari, frazeologizmlardan foydalanish jihatlariga oid natijalaridan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot instituti tomonidan olib borilgan FA-A1-GOO7 “Qoraqalpoq naql-maqollari lingvistik tadqiqot ob’ekti sifatida” mavzusidagi amaliy loyihada belgilangan vazifalarni bajarishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limining 2021 yil 27 dekabrdagi 17.02/04-son ma’lumotnomasi). Natijada tanlab olingan dramatik asarlar matnida qo‘llangan xalq maqollarining pragmatik, lingvomadaniy xususiyatlari lingvistik tadqiqot ob’ekti sifatida jamlangan; 
o‘zbek va ingliz dramalarida adresat va adresant muloqotining verbal va noverbal xususiyatlari, xususan diskurs nazariyasining muhim tushunchalari sifatida qaraladigan propozisiya, presuppozisiya, implikatura, inferensiya, eksplikatura, referensiya tushunchalariga oid xulosalardan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida 2020-2021 yillarda bajarilgan I-OT-2019-42 raqamli “O‘zbek va ingliz tillarining elektron (Inson qiyofasi, fe’l-atvori tabiat va milliy timsollar tasviri) poetik lug‘atini yaratish” nomli innovatsion loyihada belgilangan vazifalarni bajarishda foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2022 yil 17 yanvardagi O4/-174-son ma’lumotnomasi). Natijada dramatik asarlarning verbal va noverbal komponentlari munosabatlari lisoniy imkoniyatlarining inson qiyofasi, fe’l-atvori, tabiat va ramziy timsollar tavsiflarini ochib berishning yangi imkoniyatlari ko‘rsatib berilgan; 
badiiy dramatik diskursda sotsial, mental va pragmatik omillarning roli tanlangan asarlar personajlari qiyofasida ikki tilda so‘zlovchi xalqlar milliy mentaliteti, ijtimoiy hayoti, hayot va oilaga turlicha nazar bilan qarashi hamda bu muloqot jarayonida ko‘rsatib turuvchi til omillariga doir ilmiy xulosalardan Qashqadaryo viloyat teleradiokompaniyasining oltin voha dasturidagi “Til – millat ko‘zgusi”, shuningdek, “Munozara” eshittirishlarining ssenariylarini tayyorlashda samarali foydalanilgan (Qashqadaryo viloyat teleradiokompaniyasining 2022 yil 14 yanvardagi 17-05/16-son ma’lumotnomasi). Natijada radio tinglovchilar dramalarning badiiy matndagi o‘rni, dramatik diskurs tahlilida namoyon bo‘ladigan, kommunikativ-poetik nuqtai nazardan aniq belgilangan o‘zbek va ingliz tillarining sintaksisi, stilistikasi, punktuatsiyasi, lingvopoetikasi, lingvopragmatikasi haqidagi ma’lumotlarga ega bo‘lishgan.