Gulyamova Shahzoda Baxtiyor qizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Monologik diskursdagi qo‘shma gaplarning sotsiopragmatik talqini” (o‘zbek va ingliz tillaridagi materiallar asosida), 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Fil1902.    
Ilmiy rahbar: Raupova Laylo Raximovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Rasmiy opponentlar: Mirzohidova Muyassar Inomjonovna, filologiya fanlari doktori, professor; Saydullaeva Nilufar Azimovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Etakchi tashkilot: Qarshi davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi qo‘shma gaplarning diskurs va kommunikativ matnda qo‘llanishi, ularning pragmatik-funksional xususiyatlarini ochib berish va monologik diskurs tarkibidagi qo‘shma gaplarni voqelantiruvchi muhit sifatidagi omillarini sotsiopragmatik talqinini asoslashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
monologik diskurs tarkibidagi lisoniy birliklarni muloqot tizimi nuqtai nazaridan tahlil qilishda lisoniy va nolisoniy omillarning hamkorligi boshqa diskurslardagiga nisbatan kuchliroq va mustahkamroq ekanligi aniqlangan;
o‘zbek tilidagi monologik diskurslarda asosan bog‘lovchisiz hamda bog‘langan qo‘shma gaplar salmoqli o‘rin olishi, ingliz tili monologik diskurslarida esa ergashgan qo‘shma gaplar yuqori chastotani ko‘rsatishi dalillangan; 
o‘zbek tilidagi monologik diskursga doir matnlarda nutqiy intensiya darak, so‘roq gap mazmunidagi, ingliz tilidagi diskurslarda esa shart munosabatini ifoda etuvchi qo‘shma gaplar asosiy o‘rinni egallashi dalillangan;
badiiy monologik diskursda sotsial, mental va pragmatik omillarning roli alohida ahamiyat kasb etib, mualliflarning yoshi, jinsi, ijtimoiy xoslanishi, kasbi, ilmiy salohiyati kabi omillar nutqiy muloqotga ta’sir o‘tkazishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Monologik diskursdagi qo‘shma gaplarning sotsiopragmatik talqini masalalari bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
monologik diskurs tarkibidagi lisoniy birliklarni muloqot tizimi nuqtai nazaridan tahlil qilishda lisoniy va nolisoniy omillarning hamkorligi boshqa diskurslardagiga nisbatan kuchliroq va mustahkamroq ekanligiga oid ilmiy xulosalardan Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot instituti tomonidan olib borilgan FA-F1-G003 “Hozirgi qoraqalpoq tilida funksional so‘z yasalishi”; FA-A1-G007 “Qoraqalpoq naql-maqollari lingvistik tadqiqot ob’ekti sifatida” mavzularidagi fundamental va amaliy loyihalarida belgilangan vazifalarni bajarishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limining 2022 yil 2 apreldagi 17.01/246-son ma’lumotnomasi). Natijada tilshunoslikda qo‘shma gaplar bazasini to‘plash, tahlil qilish orqali diskurs, uning lingvodidaktika va lingvistikadagi monologik diskurs orqali tegishli ma’lumotlarni markazlashtirish, qayta ishlash imkoniyati hamda matndan foydalanish ahamiyatini ochib berish imkonini bergan;  
o‘zbek tilidagi monologik diskurslarda asosan bog‘lovchisiz hamda bog‘langan qo‘shma gaplar salmoqli o‘rin olishi, ingliz tili monologik diskurslarida esa ergashgan qo‘shma gaplar yuqori chastotani ko‘rsatishiga oid xulosalaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “O‘zbekiston” teleradiokanali “Madaniy-ma’rifiy va badiiy eshittirishlar” muharririyatining “Bedorlik”, “Til va taraqqiyot”, “Til korpuslari asoslari”, “Til va tarjima san’ati” dasturlaridagi eshittirishlarining ssenariylarini tayyorlashda samarali foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining 2022 yil 29 martdagi 02-16/17-772-son ma’lumotnomasi). Natijada radiotinglovchilar monologik diskursda voqelangan qo‘shma gaplarning badiiy matndagi o‘rni, diskursiv tahlilda namoyon bo‘ladigan kommunikativ-poetik nuqtai nazardan aniq belgilanganligi bilan o‘zbek va ingliz tillarining sintaksisi, stilistikasi, punktuatsiyasi, lingvopoetikasi, lingvopragmatikasi haqida ma’lumotlardan bahramand bo‘lishida ilmiylik mezoni ta’minlangan; 
o‘zbek tilidagi monologik diskursga doir matnlarda nutqiy intensiya darak, so‘roq gap mazmunidagi, ingliz tilidagi diskurslarda esa shart munosabatini ifoda etuvchi qo‘shma gaplar asosiy o‘rinni egallashi yuzasidan berilgan tavsiyalaridan inson qiyofasi, fe’l-atvori, tabiat va milliy timsollar tasvirining leksikografik tavsiflarini yaratishda Davlat ilmiy-texnik dasturlari doirasidagi 2020-2021-yillarga mo‘ljallangan I-OT-2019-42 raqamli “O‘zbek va ingliz tillarining elektron (Inson qiyofasi, fe’l-atvori, tabiat va milliy timsollar tasviri) poetik lug‘atini yaratish” nomli amaliy loyihada belgilangan vazifalarni bajarishda foydalanilgan (Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2021 yil 17 iyundagi 15-2088-son ma’lumotnomasi). Natijada inson qiyofasi, fe’l-atvori, tabiat va milliy timsollar tasvirining diskursiv tahlil qilish imkonini bergan; 
badiiy monologik diskursda sotsial, mental va pragmatik omillarning roli alohida ahamiyat kasb etib, mualliflarning yoshi, jinsi, ijtimoiy xoslanishi, kasbi, ilmiy salohiyati kabi omillar nutqiy muloqotga ta’sir o‘tkazishiga oid xulosalardan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida Davlat ilmiy-texnik dasturlari doirasidagi 2020-2023-yillarga mo‘ljallangan AM-FZ-201908172 raqamli "O‘zbek tilining ta’limiy korpusini yaratish" nomli innovatsion loyihasida ta’limiy korpusning o‘qitish jarayonida monologik diskursdagi qo‘shma gaplar asosida sotsiopragmatik yondashuv asosida takomillashtirilgan savol, mashq va topshiriqlardan foydalanib, nutqiy ko‘nikmalarni rivolantirish natijasida o‘quvchilarning o‘qish savodxonligini oshirish maqsadlarida foydalanilgan (Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2022 yil 15 iyuldagi 15-2070-son ma’lumotnomasi). Natijada ta’limiy korpusni o‘qitish jarayonida monologik diskursdagi qo‘shma gaplar asosida sotsiopragmatik yondashuv asosida takomillashtirilgan savol, mashq va topshiriqlardan foydalanib, nutqiy ko‘nikmalarni rivojlantirish natijasida o‘quvchilarning o‘qish savodxonligini oshirish imkonini bergan.