Adigezalova Malika Nadir gizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi):  “Husayn Jovid ijodida Sharq va Evropa adabiyotlari an’analarining sintezi”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Fi1976.      
Ilmiy rahbar: Kasimova Zamira Abdullaevna, filologiya fanlari doktori, dotsent. 
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Rasmiy opponentlar: Kasimov Abdugapir Abdikarimovich, filologiya fanlari doktori, professor; Gerayzade Ellada Isa gizi, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) (Turkiya).
Etakchi tashkilot: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi adabiy jarayonda sharq-evropa sintezi fenomenini aniqlash va uning H.Jovid dramaturgiyasida aks ettirilishining asosiy shakllarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
adabiyotshunoslikda sintez atamasi qadimgi Yunon davridan (Aristotel`) boshlab, Yangi davr mobaynida (G.Lessing, I.Gerder, D.Didro, I.Gyote va nemis romantiklari) va undan keyin olimlar e’tiborini o‘ziga tortganligi va turli san’atlar, san’at va ilm orasidagi “birlashtirish”, “ulanish”, “uyg‘unlik” kabi turli tushunchalarni ifodalab kelgani isbotlanib, sintezning badiiy asarlarni turli madaniyat va dunyoqarashlar hamda adabiy janrlarning xususiyatlarini o‘zida birlashtirish qobiliyati sifatida definisiyasi ishlab chiqilgan;
H.Jovid asarlarida Sharq va Evropa sintezi shu madaniyatlarga mansub bo‘lan g‘oya, muammo va siymolar uyg‘unligida aks ettirilgani va shu asosda uning asarlarida Turkiston jadidchilari A.Fitrat va A.Cho‘lpon kabi yozuvchilar asarlari bilan o‘xshash mavzu (turk dunyosini ulug‘lash, ayollarni jamiyatdagi o‘rni), g‘oya (yurt taraqqiyotiga ilm-fan orqali etishish) va siymolar (Amir Temur, Siyovush) rivojlangani isbotlangan;
romantizm adabiy yo‘nalishiga mavjud an’analar, romantik dramadagi sintez mohiyatini ochib berish orqali Husayn Jovid dramaturgiyasida sharq-evropa sintezi namoyon bo‘lishining Evropa teatrini Sharq mazmuni bilan uyg‘unlashtirishda namoyon bo‘luvchi konseptual, asarlar matnida dramaturgiya imkoniyatlarining sintezida namoyon bo‘luvchi strukturaviy, muammolarni qo‘yish va hal qilishda, syujetni qurishda va personajlarni tasvirlashda aks etuvchi g‘oyaviy-badiiy jihatlari aniqlangan;  
Sharq va Evropa sintezining g‘oyaviy ifodasi H.Jovidning ijodi va publisistikasida uning turkiy xalqlar rivoji yo‘lidagi izlanishlarning ma’rifat, ya’ni maktab muammolarini hal qilishida namoyon bo‘lganligi aniqlanib, H.Jovid dramalarining qurilishi, aynan ularda qo‘llanilgan obrazlar va badiiy unsurlar, Payg‘ambar, Amir Temur, Umar Hayyom kabi tarixiy syujetlarning rivoji va gender masalasining hal etilishi orqali ochib berilganligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. H.Jovid ijodida aks ettirilgan konseptual, tuzulmaviy va g‘oyaviy-badiiy xususiyatlar, sharq-evropa adabiyotlari sintezini tadqiq etish jarayonida olingan ilmiy natijalar asosida:
adabiyotshunoslikda “sintez” atamasi turli san’atlar, san’at va ilm orasidagi “birlashtirish”, “ulanish”, “uyg‘unlik” kabi turli tushunchalarni ifodalab kelgani va sintezning badiiy asarlarni turli madaniyat va dunyoqarashlar hamda adabiy janrlarning xususiyatlarini o‘zida birlashtirish qobiliyati sifatidagi definisiyasi haqidagi nazariy xulosalardan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining Qoraqalpog‘iston ilmiy-tadqiqot insitutida bajarilgan F1-FA-0-43429, FA-F1, G002 “Qoraqalpoq fol`klorshunosligi va adabiyotshunosligining nazariy muammolarini tadqiq etish” (2012-2016 yy.) va FA-F-1-005 “Qoraqalpoq fol`klorshunosligi va adabiyotshunosligining tarixini tadqiq etish” mavzusida amalga oshirilgan fundamental loyihalarda belgilangan vazifalarni bajarishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limining 2022 yil 26 fevraldagi 17.01/35–son ma’lumotnomasi). Natijada adabiy atamalarni to‘plash va tartiblashda, adabiy janrlarning mohiyati va xususiyatlarini belgilashda, janrlar haqidagi tushunchalarni muvofiqlashtirishda tizimlilikka erishilgan;
H.Jovid asarlarida Sharq va Evropa sintezi shu madaniyatlarga mansub bo‘lan g‘oya, muammo va siymolar uyg‘unligida aks ettirilgani va shu asosda uning asarlarida Turkiston jadidchilari A.Fitrat va A.Cho‘lpon kabi yozuvchilar asarlari bilan o‘xshash mavzu va siymolar rivojlangani xususidagi olingan natijalardan 2017-2018 yillarda Andijon davlat universitetida OT-A1-46-son «Adabiyotshunoslikning nazariy kurslari bo‘yicha darsliklarning yangi avlodini yaratish» mavzudagi ilmiy-texnik grant loyiha doirasida yaratilgan “Adabiyotshunoslik lug‘ati”ga kiritilgan “sintez”, “an’ana”, “sharq she’riyati”, “adabiy aloqalar”, “adabiy ta’sir” kabi atamalarni sharhlashda qo‘llanilgan, shuningdek ozarbayjon-o‘zbek madaniy-adabiy muhiti, ozarbayjon-o‘zbek adabiy aloqalari, shuningdek, H.Jovidning “Topal Teymur” dramasida Amir Temur obrazini talqin qilinishining o‘ziga xosligi bo‘yicha xulosalardan shu grant doirasida yaratilgan «Qiyosiy adabiyotshunoslik» nomli o‘quv qo‘llanmasini yozishda foydalanilgan (Z.M.Bobur nomli Andijon davlat universitetining 2022 yil 4 apreldagi 39-01-807-son ma’lumotnomasi). Natijada adabiyotshunoslik terminlari lug‘ati yangi izohlar bilan to‘ldirilishiga va o‘quv qo‘llanma mundarijasining mazmunan boyishiga erishilgan;
romantizm adabiy yo‘nalishiga mavjud an’analar sintezi sifatida yondashuv asosida romantik dramadagi sintez mohiyatini ochib berish orqali Husayn Jovid dramaturgiyasida sharq-evropa sintezi namoyon bo‘lishining aniqlangan konseptual, strukturaviy hamda g‘oyaviy-badiiy jihatlari xususidagi nazariy xulosalardan “O‘zbekiston – Ozarbayjon” do‘stligi madaniy markazi va “O‘zbekiston – Ozarbayjon” do‘stligi jamiyatida, shuningdek, O‘zbekiston va Ozarbayjon o‘rtasidagi do‘stlik aloqalarini yanada rivojlantirishga qaratilgan madaniy-amaliy va ilmiy anjumanlarni tashkil etishda qo‘llanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi millatlararo munosabatlar va chet mamlakatlar bilan do‘stlik aloqalari Qo‘mitasining 2022 yil 15 martdagi 14-07-393-son ma’lumotnomasi). Natijada ushbu madaniy-ma’rifiy tadbirlarning ilmiy asoslanganligi hamda amaliy samaradorligi ta’minlangan;
    Sharq va Evropa sintezining g‘oyaviy ifodasi H.Jovidning ijodi va publisistikasida uning turkiy xalqlar rivoji yulidagi izlanishlarning ma’rifat, ya’ni maktab muammolarini hal qilishida namoyon bulganligi  aniqlangan, shuningdek, H.Jovidning dramalarining qurilishi, aynan ularda qo‘llangan obrazlar va badiiy unsurlar, Payg‘ambar, Amir Temur, Omar Xayyom kabi tarixiy syujetlarning rivoji va gender masalasining hal etilishi orqali ochib berilganligi to‘g‘risidagi ilmiy-nazariy xulosalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “O‘zbekiston tarixi” kanalida “Mavzu” va “Taqdimot” ko‘rsatuvlarini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining 2021 yil 20 avgustdagi 01-13-1354-son ma’lumotnomasi). Natijada keng ommaga ozarbayjon-o‘zbek adabiy aloqalari haqidagi yangi ilmiy tafsilotlarni etkazishga erishilgan.