Baxromov Oybek Baxtiyorovichning

fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Qurilish materiallari strukturasi va xossalari tadqiqotining nur-optikaviy metodologiyasi», 05.09.05–Qurilish materiallari va buyumlari (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.DSc/T132.

Ilmiy maslahatchi: Samigov Ne’matjon Abduraximovich, texnika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent-arxitektura qurilish instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent arxitektura-qurilish instituti, Toshkent temir yo‘l muhandislari instituti, Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti va Namangan muhandislik-qurilish instituti, DSc.27.06.2017.T.11.01.

Rasmiy opponentlar: Xodjaev Saidaglam Agloevich, texnika fanlari doktori, professor; Tulaganov Abdukabul Abdunabievich, texnika fanlari doktori, professor; Talipov Nigmatulla Xamidovich, texnika fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: Toshkent temir yo‘l muhandislari instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: qurilish materiallarining fizikaviy xossalarini tadqiq etishda nur-optikaviy nur-optik qayd qilish usuli ishlab chiqilgan va yangi ko‘p segmentli nur-optik sensorlarini takomillashtirildan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

qurilish materiallari g‘ovaklarining strukturasi va kapillyarlar radiusining spektrini shu g‘ovaklardan o‘tuvchi nur transmissiyasi asosida tadqiq etuvchi qurilish materiallari strukturasining yangi diagnostika usuli ishlab chiqilgan;

qurilish materiallarining yangi nur-optik xarakteristikalarini olish uchun nur-optikaviy usul ishlab chiqilgan va bu usulda qurilish materiallarining yangi fizikaviy parametrlari–yorug‘lik absorbsiyasi koeffisienti, maxsus nur-optikaviy g‘ovak hajmi, qurilish materiallari sirtidagi maxsus nur-optikaviy g‘ovak uzunligi, kapillyarlardagi suv harakatining frontal va to‘yinish tezliklari aniqlangan;

gips-estrix va sement qorishmasi kabi qurilish materiallaridagi suvning bog‘liqlik turlari nur absorbsiyasini qayd qilish asosida aniqlash usuli yaratilgan;

qurilish materiallaridagi erkin suvlarning kimyoviy bog‘langan suvga o‘zgarishi vaqtini nur-optikaviy namlik sensori yordamida katta aniqlikda qayd qilish usuli ishlab chiqilgan;

ilk bor qurilish materiallari namligini nur transmissiyasi asosida o‘lchovchi ko‘p segmentli nur-optik namlik sensori orqali qurilish materiallari namligini tuz va haroratga bog‘liq bo‘lmagan holda gravimetrik suv miqdoriga olingan korrelyasiya bog‘liqligi aniqlangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Qurilish materiallarini yangi nur-optikaviy diagnostika usuli bo‘yicha olingan natijalar asosida:

11 ta O‘zbekiston arxitektura yodgorlik binolarining (Samarqandda 3 ta, Xivada 3 ta, Buxoroda 3 ta va Shahrisabzda 2 ta) fizik-kimyoviy holatini aniqlashda tuz va namlik diagnostik tadqiqoti, jumladan rentgen difraktometr, haroratga bog‘liq bo‘lmagan holda yangi nur-optik namlik sensorli diagnostika usullari Madaniyat vazirligining Arxitektura yodgorliklarini saqlash ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasi tasarrufidagi arxitektura yodgorliklarida joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining 2017 yil 12 dekabrdagi 01-11-04-6346-son ma’lumotnomasi; O‘zbekiston Arxitektura yodgorliklarini saqlash ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasining 2015 yil 24 iyuldagi dalolatnomasi). Natijada arxitektura binolarining fizik-kimyoviy holati tadqiqotlari asosida katta aniqlikda devor va poydevorlardagi tuz va namlik miqdorini aniqlash imkonini bergan;

6 ta O‘zbekiston arxitektura yodgorlik binolarining (Qo‘qonda 2 ta, Toshkentda 3 ta va Zangiotada 1 ta) fizik-kimyoviy holatini aniqlashda  tuz va namlik diagnostik tadqiqoti, jumladan rentgen difraktometr, infraqizil spektrometrli diagnostika usullari Madaniyat vazirligining Arxitektura yodgorliklarini saqlash ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasi tasarrufidagi arxitektura yodgorliklarida joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining 2017 yil 12 dekabrdagi 01-11-04-6347-son ma’lumotnomasi; O‘zbekiston Arxitektura yodgorliklarini saqlash ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqrmasining 2014 yil 6 noyabrdagi dalolatnomasi). Natijada binolarning holatidan kelib chiqqan holda ko‘rilagan chora-tadbirlar asosida sotsial samara-arxitektura yodgorliklarining umrboqiyligini oshirish imkoniyati yaratilgan;

qurilish materiallarining yangi fizikaviy parametrlari–yorug‘lik absorbsiyasi koeffisienti, maxsus nur-optikaviy g‘ovak hajmi, qurilish materiallari sirtidagi maxsus nur-optikaviy g‘ovak uzunligi, kapillyarlardagi suv harakatining frontal va to‘yinish tezliklari aniqlash usuli Madaniyat vazirligining Arxitektura yodgorliklarini saqlash ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasi tasarrufidagi arxitektura yodgorliklarida joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat Vazirligining 2017 yil 12 dekabrdagi 01-11-04-6347-son ma’lumotnomasi; O‘zbekiston Arxitektura yodgorliklarini saqlash ilmiy-ishlab chiqarish bosh boshqarmasining 2014 yil 6 noyabrdagi dalolatnomasi). Natijada shu asosda qurilish materiallari ma’lumotnomasida yangi nur-optikaviy parametrlar bo‘limini kiritish imkoni yaratilgan.