Шодиева Фотима  Очиловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўзбекистонда куркунаклар (merops) авлодининг био-экологик хусусиятлари ва аҳамияти», 03.00.06 – Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2. PhD/В603.
Илмий раҳбар: Холбоев Фахриддин Рахмонкулович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.06.2021.B.05.06.
Расмий оппонентлар: Аметов Якуб Идрисович, биология фанлари доктори, профессор; Юнусов Мирзакарим Мирзаҳалилович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистонда куркунаклар (Merops) авлодининг био-экологик хусусиятларини аниқлаш, куркунакларнинг табиатдаги ва хўжаликдаги аҳамиятини аниқлаш ва баҳолаш, асаларичилик хўжаликларининг биозарарланишида куркунакларнинг иштирокини камайтиришнинг самарали усулларини ҳамда куркунакларни муҳофаза қилиш бўйича тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Merops авлоди турларининг Ўзбекистонда тарқалиш хусусиятлари, биотоплардаги сони ва динамикаси ҳамда уларни бошқарувчи абиотик ва биотик омиллар аниқланган;
куркунакларнинг  репродуктив цикли  уларнинг  уя қуриш жойлари, уяларининг тузилиши, кўпайиш босқичларининг кечиши, кўпайиш самарадорлиги ва унга таъсир кўрсатувчи экологик омилларни солиштирма-қиёсий таҳлил қилиш орқали очиб берилган;
илк бор ўрганилган турларнинг озуқа таркиби ҳамда трофик муносабатларининг репродуктив ва пострепродуктив циклларга мос равишда ўзгариши аниқланган;
куркунакларда ошқозон массасининг ошиши ҳамда ошқозон ва ички аъзоларда ёғ йиғилиши кузги миграцияга тайёргарлик босқичида содир бўладиган гиперфагия ва липогенез ҳодисаларининг натижалари эканлиги исботланган;
куркунаклар авлодининг табиатдаги ва хўжаликдаги аҳамияти уларнинг биоценотик алоқалардаги (ижарачилик, сиғиндилик ва йиртқичлик) топик ва трофик муносабатлари ҳамда асаларичилик хўжаликлари асосида аниқланган;
“Merops-офат сигнали” биоакустик репелленти ишлаб чиқилган ва синовдан ўтказиш орқали унинг  Merops авлоди турларининг ҳатти-ҳаракатини бошқаришда амалиётда қўлланилаётган бошқа репеллентларга нисбатан юқори самарадорликка эгалиги  исботланган;
асаларичилик хўжаликларида Merops авлодининг биозарарланишдаги иштирокини камайтириш ва уларни муҳофаза қилиш бўйича тегишли тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ўзбекистонда куркунаклар-Merops авлодининг био-экологик хусусиятлари ва аҳамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
куркунакларнинг ҳатти-ҳаракатини биоакустик репеллентлар орқали бошқариш асосида уларнинг асаларичилик хўжаликларига етказадиган зарарини камайтириш бўйича тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2022 йил 30 майдаги 02/23-216-сон маълумотномаси). Натижада, куркунаклар (Merops)  авлодининг ҳатти-ҳаракатларини бошқариш орқали уларнинг асаларичилик хўжаликларига етказадиган зарарли таъсирини камайтириш ва уларни муҳофаза қилиш имконини берган;
Ўзбекистонда тарқалган куркунаклар 2 турининг нусҳалари (M. apiaster 5 та, M. persicus 4 та) ва 50 та ошқозонлари республикада етакчи саналган “Зоология коллекцияси” ноёб объекти фондига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022 йил 21 июндаги 4/1255-1454-сон маълумотномаси). Натижада, нусҳалар коллекциянинг орнитология фондини тўлдирган ва куркунакларнинг ҳозирги вақтда республикада тарқалишини баҳолаш ҳамда электрон маълумотлар базасини шакллантириш имконини берган.