Турсункулова Адиба Бурхоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Зарафшон дарёси ўрта оқими тупроқларининг суғориш таъсирида ўзгариши ва унумдорлигини ошириш», 03.00.13 – Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/B280.
Илмий раҳбар: Кенжаев Юнус Чинтошевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, РhD.03/30.12.2019.В.05.03.
Расмий оппонентлар: Закирова Саноатхон Хомдомовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Мансуров Шерали Сиддиқович, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Зарафшон дарёси ўрта оқими (типик бўз, оч тусли бўз, бўз-ўтлоқи, ўтлоқи-аллювиал) тупроқларининг суғориш таъсирида морфологик белгилари, физик, кимёвий, экологик-мелиоратив хусусиятлари ўзгаришини аниқлаш, тупроқ унумдорлигини оширишга доир тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Зарафшон дарёси ўрта оқими ҳудудида тарқалган тупроқларнинг антропоген омил таъсирида эвалюцион ривожланиши ва морфогенетик белгиларида содир бўлган ўзгаришлар илмий асосланган;
Зарафшон дарёси ўрта оқими типик бўз, оч тусли бўз, бўз-ўтлоқи, ўтлоқи аллювиал тупроқларининг суғориш таъсирида умумфизикавий хоссалари, гумус ва озиқа моддалар миқдорларини ўзгариши очиб берилган;
тадқиқот ҳудуди тупроқларининг шўрланиш даражасини ўзгариши суғориш сувлари таъсири билан боғлиқлиги илмий асосланган;
оралиқ экинлар экиш натижасида ўтлоқи-аллювиал тупроқларда микроорганизм (бактериялар, актеномецитлар, замбруғлар) лар сони назоратга нисбатан 2,83 млн/г, 0,38 млн/г, 24,5 минг/г ҳамда тупроқдаги макроагрегатлар  улиши ғўза вегетация охирига келиб 17,4 % га ортганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Зарафшон дарёси ўрта оқимида тарқалган тупроқлар ҳолати ва уларнинг суғориш таъсирида ўзгариши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Каттақўрғон сув омбори атрофидаги тупроқларнинг экологик-мелиоратив ҳолатини яхшилаш улардан фойдаланиш» бўйича тавсиянома ишлаб чиқилиб, амалиётга жорий қилинди (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 3 декабрдаги 02/022-2-4154-сон маълумотномаси). Натижада, сув омборлари атрофидаги экин ерлари тупроқларининг мелиоратив ҳолатини яхшилаш ва унумдорлигини оширишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
суғориладиган тупроқларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш ва унумдорлигини ошириш бўйича тадбирлар 2019-2020 йилларда Самарқанд вилоятининг Самарқанд, Иштихон, Каттақўрғон ва Нарпай туманларидаги 186,6 га суғориладиган майдонларида жорий этилган. Жумладан, Самарқанд туманидаги «Мастура саховати» фермер хўжалигидан 31,2 га бўз-ўтлоқи тупроқлар, Иштихон туманидаги «Нурмон Абдуллаев» фермер хўжалигидан 27,54 га ўтлоқи-аллювиал тупроқлар, Каттақўрғон туманидаги «Туловқобилов Махсуджон» фермер хўжалигидан 28,38 га типик-бўз тупроқлар, Нарпай туманидаги «Исмат саркарда» фермер хўжалигидан 69,3 га оч тусли бўз тупроқли майдонлар танланиб, суғориш таъсирида механик таркиби, умум-физик хоссалари, гумус ва озиқа моддалар миқдори ҳамда шўрланиш ҳолатининг ўзгариши ўрганилди, таҳлил қилинди ва унумдорлигини ошириш бўйича илмий тавсиялар ишлаб чиқилиб, амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 3 декабрдаги 02/022-2-4154-сон маълумотномаси). Натижада, тупроқларни механик таркиби, умум-физик хоссалари, гумус ва озиқа моддалар миқдори ҳамда шўрланиш ҳолатини яхшилаш, сидератларни тупроққа қўллаш тупроқ унумдорлигини ошириш учун асос сифатида хизмат қилган.