Нуриддинов Шоҳобиддин Бабаяровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Комил Хоразмий девони манбалари генеалогияси ва матн танқиди муаммоси”, 10.00.10 – Матншунослик ва адабий манбашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.DSc/Fil235.
Илмий маслаҳатчи: Жабборов Нурбой Абдулҳакимович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, DSc.03/30.12.2021.Fil.70.01 (бир марталик Илмий кенгаш).
Расмий оппонентлар: Сулаймонов Исроилжон Исомиддинович, филология фанлари доктори, доцент; Тўхлиев Боқижон, филология фанлари доктори, профессор; Ғайипов Дилшод Қадамбаевич, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: ЎзФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Комил Хоразмий шеърий асарлари қўлёзма ва тошбосма манбалари ҳамда нашр нусхаларини қиёсий-матний таҳлил қилиш, ижодкор лирик асарларида матн тарихи, танқиди ва таҳрири муаммоларини очиб бериш, шоирнинг ўзбек мумтоз адабиёти тарихида тутган ўрнини қайта баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
замонавий ўзбек матншунослигида илмий-танқидий матн назарияси ва амалиёти Алишер Навоий асарлари мисолида такомилга эришгани далилланиб, буюк шоир халафлари, жумладан Комил Хоразмий девони қўлёзмалари генеалогиясини текширишда ана шу тажрибадан фойдаланиш зарурати ҳамда матн тарихи муаммосининг матншуносликдаги тадрижи кўрсатиб берилган;
Комил Хоразмий девонининг қўлёзма ва тошбосма нусхалари, архив ҳужжатлари асосида шоир адабий мероси манбаларининг муфассал илмий таснифи ва тавсифи амалга оширилган ҳамда шу пайтга қадар илм аҳлига маълум бўлмаган 58 ғазал, 1 мураббаъ, 16 мухаммас, 8 мусаддас, 1 мусамман, 6 қасида, 7 маснавий, 16 таърих ва 12 рубоий – жами 3842 мисрадан иборат шеърлари аниқланиб, илмий истифодага олиб кирилган;
шоир асарлари қўлёзмалари ва нашр нусхалари қиёсий текширилиши натижасида матнни қисқартириш, нотўғри табдил қилиш билан боғлиқ камчиликлар аниқланиб, бирламчи манбалар асосида ғазал, мухаммас, мусаддас, қасида каби жанрлардаги шеърларнинг жорий имлодаги нашрлардан тушириб қолдирилган 142 мисра матнлари аслиятга мувофиқ тарзда қайта тикланган;
матн тарихи негизида лирик шеърларида шоир бадиий ниятининг, асарни яратишдан кўзланган мақсад ва режаларининг юзага чиқишига таъсир этган ижодкор дунёқараши ва эътиқоди, ирфоний ишққа доир тутуми, саёҳат таассуротлари, ҳақиқат ва адолатга доир қарашлари, замондошлари образини яратиш нияти каби омиллар белгиланиб, Комил асарлари матнларининг тадрижий такомили далилланган;
Комил девони қўлёзмаларида матн таҳрирининг икки тури - муаллиф ва котиб таҳрири кузатилиши, сўз, жумла, мисра, байт ва бандлар ўзига хос услубда маълум тамойиллар билан таҳрир этилгани, котиблар баъзан матн ичида маълум белгилардан фойдаланган бўлса, айрим ҳолларда ҳеч қандай белгисиз ҳошияда ёки матннинг ичида қўшимчалар киритгани, шоир асарларида матн таҳрири: биринчидан, “нусха” (نسخه)  изоҳи орқали, иккинчидан, “қанотча” белгиси (۷) воситасида, учинчидан, خ   ва م ҳарфлари билан, тўртинчидан, мисралар тартибининг ўзгартирилиши, бешинчидан, ҳеч бир белгисиз амалга оширилгани аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Комил Хоразмий шеърий асарлари матни тарихи ва манбаларининг қиёсий-матний тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Комил Хоразмий девонининг қўлёзма ва тошбосма нусхалари, архив ҳужжатлари асосида шоир адабий мероси манбаларининг муфассал илмий таснифи ва тавсифи амалга оширилган ҳамда шу пайтга қадар илм аҳлига маълум бўлмаган 58 ғазал, 1 мураббаъ, 16 мухаммас, 8 мусаддас, 1 мусамман, 6 қасида, 7 маснавий, 16 таърих ва 12 рубоий – жами 3842 мисрадан иборат шеърлари аниқланиб, илмий истифодага олиб кирилганлигига оид илмий хулосалардан  OT-F1-030 рақамли “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монографияни (7-жилд) чоп этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Алишер номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 06 июндаги 04/1-1088-сон маълумотномаси). Натижада Комил Хоразмийнинг қўлёзма ва тошбосма манбалардан янги топилган шеърий асарлари юртимиз миллий-маънавий ва адабий меросининг ажралмас қисми экани исботланган ҳамда ушбу асарларнинг маънавиятимиз ва адабиётимиз тарихида тутган ўрнини очиб бериш имконини берган;
шоир асарлари қўлёзмалари ва нашр нусхалари қиёсий текширилиши натижасида матнни қисқартириш, нотўғри табдил қилиш билан боғлиқ камчиликлар аниқланиб, бирламчи манбалар асосида ғазал, мухаммас, мусаддас, қасида каби жанрлардаги шеърларининг жорий имлодаги нашрлардан тушириб қолдирилган 142 мисра матнлари аслиятга мувофиқ тарзда қайта тикланганига оид илмий хулосалардан  OT-F1-030 рақамли “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монографияни (7-жилд) чоп этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 06 июндаги 04/1-1088-сон маълумотномаси). Натижада Комил Хоразмий девонининг қўлёзма ва тошбосма манбалардан янги топилган шеърий мисралар шоир адабий мероси нашрларидаги бўшлиқни тўлдириш имконини берган;
матн тарихи негизида лирик шеърларида шоир бадиий ниятининг, асарни яратишдан кўзланган мақсад ва режаларининг юзага чиқишига таъсир этган: 1) ижодкор дунёқараши ва эътиқоди; 2) ирфоний ишққа доир тутуми; 3) саёҳат таассуротлари; 4) ҳақиқат ва адолатга доир қарашлари; 5) замондошлари образини яратиш нияти каби омиллар белгиланиб, Комил асарлари матнларининг тадрижий такомили далилланганига доир хулосаларидан PZ-20170926459 – “Навоийшунослик тарихи” (XX-XXI асрлар)” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 06 июндаги 04/1-1087-сон маълумотномаси). Натижада Комил Хоразмий адабий меросининг янгича талқини, шоир лирикасининг ўзбек мумтоз ўзбек адабиётидаги мавзулар ва жанрлар такомилида тутган ўрнини белгилаш имконини берган;   
матн танқиди ва илмий-танқидий матнга доир назарий қарашлар эволюцияси ёритилиб, замонавий ўзбек матншунослигида илмий-танқидий матн назарияси ва амалиёти Алишер Навоий асарлари мисолида такомилга эришгани далилланган, буюк шоир халафлари, жумладан Комил Хоразмий девони қўлёзмалари генеалогиясини текширишда ана шу тажрибадан фойдаланиш зарурати ҳамда матн тарихи муаммосининг матншуносликдаги тадрижи кўрсатиб берилганлигига доир илмий хулосаларидан “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг “Мавзу”, “Тарихий савол”, “Жавоҳир” ва “Тақдимот” кўрсатувида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали” давлат давлат муассасасининг 2022 йил 06 июндаги 06-28-540-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувлар илмий-назарий маълумотлар билан бойитилиб, уларнинг илмий-маърифий савияси ошириш имконини берган.