Саидова Наргиза Махмудовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи: “Саудия реалистик ҳикоясининг шаклланиши ва ривожланиши”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.3.PhD/Fil.560.
Илмий раҳбар: Шомусаров Шорустам Гиясович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.03/30.2019.Fil/Таr.21.01.
Расмий оппонентлар: Мухибова Ульфатхон Учкуновна, филология фанлари доктори, профессор; Рашидова Наргиза Бахтияровна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Саудия реалистик ҳикоясининг шаклланиш ва ривожланиш босқичларини очиб бериш, шунингдек, Саудия адибларининг реалистик ижодида акс этган ижодий концепциясининг ўзига хослигини асослаб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
нефть қазиб олиниши, миллий матбуотнинг ривожланиши, маърифий ҳаракат ва маърифий ғояларнинг кенг тарқалиши, араб давлатларидан келган адабиёт ва муҳожирларнинг таъсири, илк босма нашрларнинг пайдо бўлиши Саудия адабиётида янги турдаги ҳикоянинг ривожланишига таъсир этувчи асосий омиллар бўлганлиги далилланган;
ХХ асрнинг иккинчи ярмидаги Саудия ҳикояларининг аксарияти саудиялик воқелик реалиялари, миллий менталитет ва жамият онгини ўзида акс эттириши аниқланиб, жамиятнинг долзарб муаммоларини очиб беришга қаратилганлиги асосланган;
ўз ҳикояларида нафақат мазлум ва ҳуқуқлари поймол қилинган аёлларнинг аҳволини тасвирлашга, балки ўз ҳуқуқлари ва жамиятдаги ўрни учун курашишга даъват қилишга чорлайдиган ёзувчи аёллар Саудия реалистик ҳикоячилиги жанрининг ривожланишига улкан ҳисса қўшганлиги исботланган;
Саудия ҳикоясида реализмнинг трансформацияси тасвирий имкониятларнинг кенгайиши ва ёзиш технологиясининг модернизацияси, шунингдек, бадиий матнни англаб тушуниш функциясининг кучайиши туфайли юзага келгани аниқланган;
ХХ асрнинг охирги чораги ва ХХ аср бошларидаги реалистик ҳикоя қаҳрамонларнинг психологик кечинмаларида чуқур онгини очиб бериш, ижодий зиёлилар вакилларининг чуқур ёлғизлик манзарасини тасвирлаш, одамнинг ошиб бораётган драматизми ва фожеали бегоналашувининг кучайиши онг оқими, “экспериментал ёзиш”, саҳна элементларини киритиш, фрагментарлик ва флэшбек каби модернизмнинг бадиий услубларидан фойдаланган ҳолда ўз ифодасини топганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Саудия реалистик ҳикоясининг шаклланиши ва ривожланиш масаласини ўрганиш юзасидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
замонавий Саудия адабиётининг шаклланиши ва ривожланиши хусусиятларига оид тадқиқотнинг назарий ва амалий материаллари адабий жараён ва турли жанрлар ривожи, бу даврда ижод қилган машҳур шоир, ёзувчилар ҳаёти ва ижоди ҳақидаги маълумотлар ва уларнинг асарларидан парчалар “Филология ва тилларни ўқитиш (араб тили)” таълим йўналиши бўйича таҳсил олаётган талабалар учун ҳозирланган “Литература Саудии” (“Саудия адабиёти”) дарслигини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 23 ноябрдаги 500-сон буйруғи, 500-270-рақамли гувоҳнома). Натижада, талабаларга замонавий Саудия адабиётининг шаклланиши ва ривожланишига оид кенг кўламдаги маълумотлар етказилиб, бакалавр талабаларининг билим даражаларини оширишга назарий ва амалий ёрдам берган;
янги турдаги бадиий адабиёт ривожланишининг шарт-шароитлари ва омиллари, Саудия насрида замонавий ҳикоя жанри шаклланишининг дастлабки босқичлари, публицистиканинг ривожланиши ва ХХ асрнинг иккинчи ярми Саудия ҳикоясида реализм хусусиятларига оид назарий ва амалий материаллар Саудия Арабистони тадқиқот ва таълим алоқалари марказида кенг қўлланилган (Саудия Арабистони Подшоҳлигининг Ар-Риёддаги тадқиқот ва таълим алоқалари марказининг 2021 йил 22 декабрдаги 1443/4/229/С-сон маълумотномаси). Натижада, жорий қилинган материаллар илмий семинарлар ва конференцияларда, илмий мақолалар ёзишда ҳамда илмий тадқиқотлар олиб бориш мақсадида фойдаланилган;
Саудия Арабистони атоқли адибларининг ижоди ва уларнинг ҳикоя жанри ривожига қўшган ҳиссасини ўрганиш, шунингдек, бадиий маҳорат, образлар тизими, бадиий тил ва услуб услублари масалаларига бағишланган таҳлилий мулоҳазалар ва назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон» телерадиоканали ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Бедорлик” («Бессонница»), “Адабий жараён” («Литературный процесс»), “Жаҳон адабиёти” («Мировая литература») эшиттиришларини тайёрлашда манба сифатида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон» телерадиоканали ДУКнинг 2021 йил 20 апрелдаги 04-25-260-сон маълумотномаси). Олинган натижалар татбиқи адабиёт ихлосмандлари, ўзбек китобхонлари, радио тингловчиларига ахборот етказиш, китобхонларни чет эл адабиёти намуналари билан таништиришда муҳим манба бўлиб хизмат қилган.