Қулматова Сайёра Сафаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қишлоқ хўжалигида машина-трактор паркларидан самарали фойдаланишни моделлаштириш», 08.00.06 – Эконометрика ва статистика (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.3.PhD/Iqt105.
Илмий раҳбар: Хатамов Очилди Қурбонович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.01.2021.I.16.03.
Расмий оппонентлар: Салимов Бахтиёр Таджиевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Худоёров Лазиз Ниёзович, иқтисодиёт фанлари фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қишлоқ хўжалигида машина-трактор паркларидан самарали фойдаланишни моделлаштириш бўйича илмий-амалий тавсия ҳамда таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мавжуд машина-трактор парклари янгиланиш коэффициентининг мақбул даражаси (Кя= 0,15)да техник воситалар бўйича таркибий тузилмасини қишлоқ хўжалиги ишлари эҳтиёжига мувофиқлаштириш орқали қишлоқ хўжалиги техника таъминотини баҳолаш ва машина-трактор паркидан фойдаланишни оптималлаштиришнинг интеграллашган моделлари такомиллаштирилган;
ишлов трактор-машиналарини ер майдонлари бўйича тақсимлашда турли фермер хўжаликларнинг жойлашуви жиҳатдан ўзаро яқин бўлган ер майдонларига йўналтириш асосида техника эксплуатация харажатларини (ЧЭХК ≈ 20-30%) камайтириш орқали фойдаланиш самарадорлигини ошириш комплекс механизация ишларидаги солиштирма эксплуатация харажатлари модели ёрдамида асосланган;
қишлоқ хўжалигидаги турли трактор-транспорт ишлари билан боғлиқ харажатларни шартли ёқилғи харажатларига трансформациялаш ҳамда ҳар бир машина-трактор тури бўйича ёқилғи сарфи  харажатларини минималлаштириш асосида фермер хўжаликларидаги  барча трактор-транспорт ишлари учун ёқилғи сарфи моделлари таклиф этилган;
қишлоқ хўжалик  маҳсулотлариини ишлаб чиқариш ҳажмига техникалар сони ва таркиби ўзгаришининг таъсирини эконометрик баҳолаш моделлари асосида Сурхондарё вилоят қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг 2025 йилга қадар мўлжалланган  прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қишлоқ хўжалик машина-трактор паркларидан самарали фойдаланишни моделлаштириш ва  статистик баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
мавжуд машина-трактор парклари янгиланиш коэффициентининг мақбул даражаси (Кя= 0,15)да техник воситалар бўйича таркибий тузилмасини қишлоқ хўжалиги ишлари эҳтиёжига мувофиқлаштириш орқали қишлоқ хўжалиги техника таъминотини баҳолаш ва машина-трактор паркидан фойдаланишни оптималлаштиришнинг интеграллашган моделларидан Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан “Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг техника таъминотини такомиллаштириш дастури”ни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 15 октябрдаги 02/034-4249-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида машина-трактор паркининг таркибий тузилмасини қишлоқ хўжалиги ишлари бўйича техник воситалар эҳтиёжига мувофиқлаштириш орқали самарадорликни ошириш имконияти яратилган;
ишлов трактор-машиналарини ер майдонлари бўйича тақсимлашда турли фермер хўжаликларнинг жойлашуви жиҳатдан ўзаро яқин бўлган ер майдонларига йўналтириш асосида техника эксплуатация харажатларини (ЧЭХК ≈ 20-30%) камайтириш орқали фойдаланиш самарадорлигини ошириш таклифидан Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан “Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг техника таъминотини такомиллаштириш дастури”ни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 15 октябрдаги 02/034-4249-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида  фермер хўжаликларида қишлоқ хўжалиги техникасидан фойдаланиш самарадорлигини 15 фоизга ошишига олиб келган;
қишлоқ хўжалигидаги турли трактор-транспорт ишлари билан боғлиқ харажатларни шартли ёқилғи харажатларига трансформациялаш ҳамда ҳар бир машина-трактор тури бўйича ёқилғи сарфи харажатларини минималлаштириш асосида таклиф этилган фермер хўжаликларидаги барча трактор-транспорт ишлари учун ёқилғи сарфи моделлари Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан “Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг техника таъминотини такомиллаштириш дастури”ни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 15 октябрдаги 02/034-4249-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида фермер хўжаликларидаги барча техника воситаларининг ёқилғи сарфларини 12 фоизга қадар пасайиши ҳамда қишлоқ хўжалиги техникасидан фойдаланиш самарадорлигини 8 фоизга ошишига олиб келган;
қишлоқ хўжалик  маҳсулотлариини ишлаб чиқариш ҳажмига техникалар сони ва таркиби ўзгаришининг таъсирини эконометрик баҳолаш моделлари асосида Сурхондарё вилоят қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг 2025 йилга қадар мўлжалланган прогноз кўрсаткичларидан вилоят қишлоқ хўжалигининг узоқ муддатли ривожланиш истиқболини белгилашда фойдаланилган  (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 15 октябрдаги 02/034-4249-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида қишлоқ хўжалиги маҳсулот етиштиришни оширишда омиллар таъсирини баҳолаш асосида қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш ҳажмини прогнозлаш ва режалаштириш натижаларининг ишончлилик даражасини оширишга эришилиб, прогноз кўрсаткичлари асосида Сурхондарё вилоятида қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришининг истиқболдаги натижаларининг асослилиги ҳамда ўзаро мувофиқлигини таъминлаш имкони яратилган.