Асатиллаев Фурқатжон Рахматиллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ғалладан кейин бурчоқ ва тритикалени қўшиб экиш агротехнологиясининг элементлари”, 06.01.01 – Умумий деҳқончилик. Пахтачилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.4. PhD/Qх487.
Илмий раҳбар: Ўразматов Назир, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий–тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон Қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/30.10.2020.Qx.126.01.
Расмий оппонентлар: Хошимов Иброхим Набиевич, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, катта илмий ходим; Раззақ Орипов, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Фарғона вилоятининг ўтлоқи соз, кучсиз шўрланган, механик таркиби оғир тупроқлари шароитида такрорий экин сифатида бурчоқни алохида ҳамда тритикале билан биргаликда қўшиб экиш усуллари, меъёрлари ва озиқлантиришга боғлиқ ҳолда тупроқ унумдорлигини ошириш, юқори ва сифатли кўк масса ҳосили етиштириб чорвачилик учун қўшимча озуқа базасини яратишни таъминлайдиган агротехнология элементларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Фарғона вилоятининг ўтлоқи соз, кучсиз шўрланган, механик таркиби оғир тупроқлари шароитида бурчоқ ва тритикалени (Бурчоқнинг “Ғурур” нави, тритикаленинг “Тўйимли” навларини) такрорий экин сифатида мақбул экиш усуллари (60/15 см), меъёрлари (250/150 кг/га) ҳамда озиқлантириш меъёрлари (N100, Р70, К50 кг/га) аниқланган.
такрорий экин сифатида ўрганилган бурчоқ ва тритикале экинларини экиш усуллари, меъёрлари ва ўғитларнинг тупроқнинг хажм массаси (0,075г/см3) яхшиланган, ҳамда агрокимёвий ҳоссаларига таъсири аниқланган;  
бурчоқ ва тритикаленининг ўсиши-ривожланиши, кўк масса ҳосили (804,2), озуқа бирлиги (13215) ва хазм бўладиган протеини (183,9 кг/га) ортишига қўлланилган агротехнология элементларининг таъсири аниқланган;
чорвачилик учун қўшимча озуқа базасини яратишда ўрганилган экинларнинг тупроқда қолдирган анғиз (36,6) ва илдиз қолдиқлари (49,8) ҳамда улар таркибида озуқа унсурларининг тупроқ унумдорлигини ошириши, юқори ва сифатли кўк масса ҳосили олишнинг (8730,8) иқтисодий самарадорлигига ижобий таъсир этиб, рентабеллик 76,8% га ортганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўтлоқи соз, кучсиз шўрланган, механик таркиби оғир тупроқлар шароитида тупроқ унумдорлигини ошириш ва чорва хайвонларига кўпроқ озуқабоп экинларни етиштириш мақсадида олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
ғалладан кейин бурчоқни алохида ва тритикале билан қўшиб экиб, юқори ва сифатли кўк масса хосили етиштиришни таъминлайдиган агротехнологияларни такомиллаштириш борасида “Ғалладан кейин бурчоқ ва тритикале етиштириш бўйича тавсиялар” номли тавсиянома ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 6-октябрдаги №02/025-4050-сон маълумотномаси). Натижада тавсиянома вилоят ва туман қишлоқ хўжалиги соҳаси ходимлари, кўп тармоқли чорвачиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида қўлланма сифатида кенг фойдаланилмоқда;
бурчоқ ва тритикалени 60 см қатор орасига 250/150 кг/га миқдорда қўшиб экиб, N100, Р70, К50 кг/га меъёрлари қўлланилиб тупроқ унумдорлигини ошириш бўйича Фарғона, Андижон вилоятларида 179 гектар майдонда такрорий экин сифатида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 6-октябрдаги №02/025-4050-сон маълумотномаси). Натижада тупроқдаги умумий чиринди, азот ва фосфор миқдорлари мутаносиб равишда 0,020-0,030%, 0,002-0,003% ва 0,007-0,009% га ортиши, умумий калий миқдорлари эса 0,003-0,004% га камайиши аниқланган;
бурчоқ ва тритикале биргаликда 60 см қатор оралиғида гектарига 250/150 кг/га қўшиб экиб, маъдан ўғитларни N100, P70, K50 кг/га меъёрида қўлланилиб Фарғона вилоятида 28 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 6-октябрдаги №02/025-4050-сон маълумотномаси). Натижада энг юқори кўрсаткичи 800,3 ц/га кўк масса олиниб, соф даромад 330742 сўмни, рентабеллик даражаси 49,4% ни ташкил этган.
бурчоқ ва тритикале биргаликда 60 см қатор оралиғида бурчоқ уруғи 250 кг/га, тритикалени 150 кг/га меъёрларида, маъдан ўғитларни N100, Р70, К50 кг/га меъёрларда қўллаш технологияси Андижон вилоятида 151 гектар майдонга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 6-октябрдаги №02/025-4050-сон маълумотномаси). Натижада 788,3 ц/га кўк масса ҳосили олиниб, чорвачилик учун қўшимча озуқа жамғарилиб, соф даромад 316102 сўмни, рентабеллик даражаси 47,2% ташкил этган.