Тошов Мухаммад Ражабовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Ходимнинг айбига боғлиқ бўлмаган асосларга иш берувчи ташаббуси билан меҳнат шартномасини бекор қилиш”, 12.00.05 – “Меҳнат ҳуқуқи. Ижтимоий таъминот ҳуқуқи” (Юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/Yu261.
Илмий раҳбар: Исмоилов Шуҳратжон Абдусаминович, юридик фанлар доктори (DSc).
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси Академияси, DSc.31/31.12.2020.Yu.67.01 (бир марталик илмий кенгаш).
Расмий оппонентлар: Усманова Муборак Акмалджановна, юридик фанлар доктори, профессор; Абдуллаева Дилфуза Саидазимовна, юридик фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги қошидаги Юристлар малакасини ошириш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ходимнинг айбига боғлиқ бўлмаган асосларга кўра иш берувчи ташаббуси билан меҳнат шартномасининг бекор қилинишига боғлиқ муносабатларнинг ҳуқуқий тартибга солинишидаги муаммоларни ҳал қилишга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўз муассисларининг ёки таъсис ҳужжатлари билан ваколат берилган юридик шахс органининг қарори билан ташкилотнинг тугатилганлиги ёхуд иш берувчи жисмоний шахс фаолиятининг тугатилганлиги меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишнинг мустақил асоси эканлиги исботланган;
дастлабки синовнинг қониқарсиз натижаси ёки ходимнинг янги меҳнат шартлари асосида ишлашни рад этишини меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишни назарда тутувчи сабаблар рўйхатига киритилиши зарурлиги асослантирилган;
айрим тоифадаги ходимлар билан иш берувчи ташаббусига кўра меҳнат шартномасини бекор қилишнинг ўзига хос хусусиятлари аниқланиб, хусусан ўриндошлар билан меҳнат шартномасини бекор қилишда огоҳлантириш муддатини қўллаш, ташкилот раҳбари ва унинг ўринбосарлари доирасини белгилаб олиш ҳамда уларни ишдан бўшатишда қўшимча асосларнинг қўлланилиши, ходимнинг пенсия ёшига етганлиги сабабли меҳнат шартномасини бекор қилишда камситиш элементлари ҳамда мавсумий ходимлар ва қисқа муддатли меҳнат шартномаси асосида ишловчи ходимларга огоҳлантиришнинг қисқа муддатларини қўллаш каби жиҳатларнинг мавжудлиги асослаб берилган;
касаба уюшмаси қўмитаси томонидан иш берувчининг ёзма тақдимномаси олинган кундан эътиборан ўн кунлик муддат ичида унга жавоб берилмаган тақдирда иш берувчи меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақли бўлиши ҳақидаги қоидани қонунчиликка киритиш зарурати асослантирилган;
ходимларни оммавий равишда ишдан бўшатиш тушунчаси ўз мазмунига ишдан бўшатиладиган ходимлар сони ва ишдан бўшатиладиган муддатдан иборат мезонларга асосланиши лозимлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот иши бўйича олинган илмий натижалардан қуйидагиларда фойдаланилган:
ўз муассисларининг ёки таъсис ҳужжатлари билан ваколат берилган юридик шахс органининг қарори билан ташкилотнинг тугатилганлиги ёхуд иш берувчи жисмоний шахс фаолиятининг тугатилганлиги меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишнинг мустақил асоси эканлиги ҳақидаги таклиф янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 161-моддасида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қонун ижодкорлиги фаолияти тўғрисидаги 2021 йил 28 ноябрдаги 12/21-46-сон далолатномаси). Мазкур таклиф якка тартибдаги тадбиркорлар, лицензияланадиган фаолият билан шуғулланувчи жисмоний шахслар, маиший мақсадда ёлланма меҳнатдан фойдаланувчи жисмоний шахслар бўлган иш берувчиларнинг фаолияти тугатилиши ходимлар билан иш берувчи ташаббусига кўра меҳнат шартномасини бекор қилишга имкон берган;     
дастлабки синовнинг қониқарсиз натижаси ёки ходимнинг янги меҳнат шартлари асосида ишлашни рад этиши меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишни назарда тутувчи сабаблар рўйхатига киритилиши ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси янги таҳрирдаги лойиҳасининг 161-моддаси иккинчи қисми 6-бандида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қонун ижодкорлиги фаолияти тўғрисидаги 2021 йил 28 ноябрдаги 12/21-46-сон далолатномаси). Мазкур таклиф иш берувчи ташаббуси билан меҳнат шартномасини бекор қилишда ҳуқуқий нормалар ўртасидаги номувофиқликлар ва амалиётда чалкашликларнинг олдини олишга хизмат қилган;
айрим тоифадаги ходимлар (ўриндошлар, ташкилот раҳбари ва унинг ўринбосарлари, пенсия ёшига тўлган ходимлар, мавсумий ходимлар ва қисқа муддатли меҳнат шартномаси асосида ишловчи ходимлар)ни иш берувчи ташаббуси билан меҳнат шартномасини бекор қилишнинг ўзига хос хусусиятларини кўрсатиб беришга қаратилган таклифлар 2021 йил 14 октябрда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган «Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексини тасдиқлаш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 441, 485, 161 ва 499-моддаларида ўз ифодасини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг қонун ижодкорлиги фаолияти тўғрисидаги 2021 йил 25 ноябрдаги 06/1-11-5375-сон далолатномаси). Мазкур таклифлар ходимлар меҳнат ҳуқуқлари кафолатлари белгиланишига, тушунчаларнинг амалиётда тўғри қўлланилишига ҳамда меҳнат муносабатларида камситилишнинг йўл қўйилмаслигига хизмат қилган;
касаба уюшмаси қўмитаси томонидан иш берувчининг ёзма тақдимномаси олинган кундан эътиборан ўн кунлик муддат ичида жавоб берилмаган тақдирда иш берувчи ташаббуси билан меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақли бўлиши ҳақидаги қоидани киритиш ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси янги таҳрирдаги лойиҳасининг 164-моддасида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қонун ижодкорлиги фаолияти тўғрисидаги 2021 йил 28 ноябрдаги 12/21-46-сон далолатномаси). Мазкур таклиф меҳнат шартномаси тарафларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ўртасида мақбул мувозанатнинг белгиланишига ҳамда тарафларнинг судга мурожаат қилиш бўйича конституциявий ҳуқуқларининг тўлиқ амалга ошишига хизмат қилган;
ходимларни оммавий равишда ишдан бўшатиш тушунчаси ишдан бўшатиладиган ходимлар сони ва ишдан бўшатиладиган муддатдан иборат мезонларга асосланиши ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси янги таҳрирдаги лойиҳасининг 9-моддасида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қонун ижодкорлиги фаолияти тўғрисидаги 2021 йил 28 ноябрдаги 12/21-46-сон далолатномаси). Мазкур таклиф оммавий ишдан бўшатишнинг аниқ мезонлари белгиланишига ва ходимларнинг меҳнат ҳуқуқлари ҳимоя қилинишига хизмат қилган.