Хайитов Бекжон Норбек ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маҳсулдор қорамолларда катта қорин ацидозининг этиопатогенези ва даволаш ҳамда олдини олиш усулларини такомиллаштириш», 16.00.01 - Ҳайвонлар касалликлари диагностикаси, терапияси ва хирургияси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/V50.
Илмий раҳбар: Бакиров Бахтияр, ветеринария фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети, DSc.06/30.12.2019V.12.01.
Расмий оппонентлар: Эшбуриев Собир Бахтиёрович, ветеринария фанлари доктори, доцент; Турсагатов Жаҳонгир Маматович, ветеринария фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ветеринария илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади маҳсулдор сигирларда катта қорин ацидозининг эртачи ташхис усулини ишлаб чиқиш ва даволаш ҳамда гуруҳли олдини олиш усулларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор сигирларда катта қорин ацидозининг йил фасллари, ҳайвон ёши ва физиологик ҳолатига боғлиқ ҳолдаги учраш динамикаси аниқланган;
силос-концентрат типдаги рационда сифатли беда пичани улушининг 20% дан ва қанд-протеин нисбатининг 0,2-0,35 дан пастлиги, шунингдек, концентратларнинг асосан крахмалли озиқалар ҳисобидан шакллантирилиши маҳсулдор сигирларда катта қорин ацидозининг асосий сабаби сифатида илмий асосланган;
сигирлар катта қорин ацидозининг иштаҳа пасайиши, даврий дамлаш, катта қорин девори ҳаракатининг сусайиши, пульс ва нафаснинг тезлашиши, катта қорин суюқлиги муҳитининг кислотали томонга ўтиши ва ундаги инфузориялар ҳамда бактериялар сони ва тур таркибларининг ўзгаришлари, шунингдек, мос метаболизм бузилишларини аниқлашни кўзда тутувчи эртачи ташхис усули ишлаб чиқилган;
сигирларда катта қорин ацидозининг мавжуд ананавий даволаш восита ва усулларига қўшимча равишда «Gelamin Vario Ferm» махсус микроорганизм таркибли минералли озиқавий аралашма, «Эссенциале форте», «ANTITOX» ва «Мултивит+минераллар»ни муайян доза ва тартибда ишлатишга асосланган даволаш усули такомиллаштирилган;
сигирларда катта қорин ацидозининг «Натрий гидрокарбонат», «Gelamin Vario Ferm» махсус микроорганизм таркибли минералли озиқавий аралашма ва «Мултивит+минераллар»ни муайян доза ва тартибда қўллашга асосланган гуруҳли олдини олиш усули ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маҳсулдор қорамолларда катта қорин ацидозининг этиопатогенези ва даволаш ҳамда олдини олиш усулларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
«Маҳсулдор сигирларда катта қорин ацидозининг эртачи ташхиси, гуруҳли даволаш ва олдини олиш чоралари бўйича тавсиялар» тасдиқланган, ветеринария амалиётига жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2022 йил 6 апрелдаги 02/23-117-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияларни қўллаш ҳисобига сигирларда катта қорин ацидозини даволаш ва олдини олишда юқори самарадорликка эришилган;
маҳсулдор сигирларнинг катта қорин ацидозини даволашда анъанавий даволаш усулларига қўшимча равишда кунига 150 г «Gelamin Vario Ferm» махсус микроорганизм таркибли минералли озиқавий аралашмани омихта емга аралаштирилган ҳолда бериш, 10 мл «Эссенциале форте»ва 30 мл «ANTITOX» препаратларини вена орқали юборишга асосланган даволаш усули Самарқанд ва Навоий вилоятлари қорамолчилик фермер хўжаликларига жорий қилинган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2022 йил 6 апрелдаги 02/23-117-сон маълумотномаси). Ушбу даволаш усулини қўлланилиши натижасида касал ҳайвонларнинг 5-6 кунда (аналогларига нисбати 2-3 кун аввал) соғайишига эришилган;
маҳсулдор сигирларда катта қорин ацидозининг олдини олишда рационни тўйимли, минерал ҳамда витаминли озиқаларга тўйинтириш негизида кунига 30 г «Натрий гидрокарбонат», 100 г «Gelamin Vario Ferm» махсус микроорганизм таркибли минералли озиқавий аралашмани омихта емга аралаштирилган ҳолда бериш ҳамда ҳар 25 кунда бир мартадан мускул орасига 20 мл дан «Мултивит+минераллар» препаратини қўллаш усули ишлаб чиқилган ва Самарқанд, Навоий вилоятлари қорамолчилик фермер хўжаликларига жорий қилинган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2022 йил 6 апрельдаги 02/23-117-сон маълумотномаси). Ушбу гуруҳли профилактик мажмуа бошқа муқобил олдини олиш вариантларига қараганда энг самарали олдини олиш усули эканлиги аниқланиб, сарфланган бир сўмга харажатлар қоплами 9,97 сўмни ташкил этган.