Пайзиев Аббос Мухаммадовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Гиёҳвандлик воситалари билан қонунга хилоф равишда муомала қилиш билан боғлиқ жиноят ишлари бўйича гумон қилинувчини ушлаш тактикасини такомиллаштириш», 12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Yu 443.
Илмий раҳбар: Пулатов Юрий Сайфиевич, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети, DSc.32/30.12.2020.Yu.74.01.
Расмий оппонентлар: Закурлаев Абдумутал Каримович, юридик фанлар доктори, профессор; Хидоятов Бахтиёр Ботирович, юридик фанлар номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси Божхона институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади гиёҳвандлик воситалари билан қонунга хилоф равишда муомала қилиш билан боғлиқ жиноят содир этишда гумон қилинувчини ушлаш тактикаси билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатлари асосида жиноят-процессуал қонунчилик ва ҳуқуқни қўллаш амалиётининг самарадорлигини таъминлаш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўта оғир жиноятлар бўйича ҳодиса содир бўлган жойни кўздан кечириш, тинтув, кўрсатувларни ҳодиса содир бўлган жойда текшириш, тергов эксперименти, шахсни ушлаш, ҳимоячидан воз кечиш, шахсни ушлаш жараёнида ўтказиладиган шахсий тинтув ва олиб қўйиш каби процессуал ҳаракатлар видеоёзув орқали қайд этилиши шартлигини белгилаш асослаб берилган;
суриштирувчи, терговчи, прокурор гумон қилинувчига, айбланувчига нисбатан ушлаб туриш тарзидаги, суд эса қамоққа олиш, уй қамоғи ёки экспертиза ўтказиш учун шахсни тиббий муассасага жойлаштириш тарзидаги процессуал мажбурлов чорасини қўллаганида шахсга нисбатан қўлланилган процессуал мажбурлов чораси ҳамда унинг ушлаб турилган жойи тўғрисида дарҳол оила аъзоларидан бирига, улар бўлмаган тақдирда эса бошқа қариндошларига ёки яқин кишиларига хабар бериши, шунингдек бу ҳақида иш ёхуд ўқиш жойига маълум қилиши шартлигини мустаҳкамлаш асослантирилган;
жиноят иши қўзғатилгунга қадар ушлаб туриш тартибида ички ишлар органи ходими, бошқа ваколатли шахс ушлаб туришнинг асосларидан биттаси мавжудлигини бевосита аниқласа ёки бошқа шоҳидларнинг сўзларидан аниқласа – гумон қилинувчига у жиноят содир этишда гумон қилиб ушланганлигини маълум қилиши, ушлаб турилган шахсга адвокатга ёки яқин қариндошига телефон қилиш ёки хабар бериш, ҳимоячига эга бўлиш, кўрсатувлар беришни рад этишга бўлган процессуал ҳуқуқларини тушунтириши шартлигини белгилаш асослаб берилган;
ушлаб турилган шахс ички ишлар органига ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи бошқа органга келтирилганидан сўнг ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органнинг навбатчиси ёки бошқа ходими ушлаб туриш баённомасини бошлиқнинг кўрсатмасига биноан дарҳол тузиши, унда ушлашнинг видеоёзув орқали қайд этилганлиги (у ўтказилган бўлса), ушланган шахснинг видеоёзув материаллари билан танишганлиги, шунингдек шахсни ушлаш вақтида фойдаланилган воситаларнинг техник хусусиятларини кўрсатиши кераклигини ҳамда баённомани ушлаб туришнинг асослилигини текшириш вазифаси топширилган ички ишлар органи ходими ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи бошқа орган ходими, ушлаб келтирган ваколатли шахс ёки фуқаро, ушланган шахс ва холислар имзо чекиб, тасдиқлаши лозимлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот асосида олинган натижалар қуйидагиларда ўз ифодасини топган:
процессуал ҳаракатларни видеоёзув орқали қайд этишга оид таклифлар «Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига жиноят процессида иштирок этувчи фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилишни кучайтиришга қаратилган ўзгартишлар ва қўшимча киритиш тўғрисида»ги қонуннинг 91-моддасида ўз ифодасини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022 йил 18 апрелдаги 04/2-10/1621-сон далолатномаси). Таклиф шахсни ушлаш, ушлаш жараёнидаги ҳаракатларнинг объективлигини кафолатлашга хизмат қилган;
ушлаб турилган гумон қилинувчининг процессуал ҳуқуқларига оид таклифлар «Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига жиноят процессида иштирок этувчи фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилишни кучайтиришга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонуннинг 217-моддаси биринчи қисмида ўз ифодасини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022 йил 18 апрелдаги 04/2-10/1621-сон далолатномаси). Ушбу таклиф ушланган шахснинг процессуал ҳуқуқларини таъминлашга хизмат қилган;
ушлаб турилган шахсга процессуал ҳуқуқларини таништиришга оид таклифлар «Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига жиноят процессида иштирок этувчи фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилишни кучайтиришга қаратилган ўзгартишлар ва қўшимча киритиш тўғрисида»ги қонуннинг 224-моддаси биринчи қисмида ўз ифодасини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022 йил 18 апрелдаги 04/2-10/1621-сон далолатномаси). Ушбу таклиф ушланган шахснинг процессуал ҳуқуқларини таъминлаш билан бир қаторда халқаро норманинг миллий қонунчилигимизга имплементациясини таъминлаган;
гумон қилинувчини ушлаб туришнинг процессуал тартибига оид таклифлар «Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига жиноят процессида иштирок этувчи фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилишни кучайтиришга қаратилган ўзгартишлар ва қўшимча киритиш тўғрисида»ги қонуннинг 225-моддаси олтинчи бандида ўз ифодасини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022 йил 18 апрелдаги 04/2-10/1621-сон далолатномаси). Ушбу таклиф гумон қилинувчи шахсни ушлашни қонунийлигини таъминлашга хизмат қилган.