Ганиева Нилуфар Алишеровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Газ таъминлаш тизимлари ишлашининг алгоритмик моделларини функционал-структурали таҳлил қилиш, идентификациялаш ва баҳолаш», 05.01.02 – «Тизимли таҳлил, бошқарув ва ахборотни қайта ишлаш».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № В2018.2. PhD/Т678.
Илмий раҳбар: Хужаёров Бахтиёр Хужаёрович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти, DSc.13/30.12.2021. T.142.01.
Расмий оппонентлар: Сулюкова Лариса Фаритовна, техника фанлари доктори, катта илмий ходим; Тухтаназаров Дилмурод Солижонович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади газ таъминлаш тизимлари фаолиятини таҳлил қилиш, техник-технологик кўрсаткичларни баҳолаш ва уларга асосан самарали бошқарув қарорларини қабул қилиш модел ва алгоритмларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тармоқнинг характерли хусусиятлари ва ахборот алоқаларини таҳлил қилиш асосида газ таъминлаш тизимларининг ишлаш кўрсаткичларини баҳолашнинг ахборот-мантиқий модели ишлаб чиқилган;
статистик маълумотларга асосида кўп босқичли эҳтимолли баҳолаш усули ёрдамида газ таъминлаш тизимларининг ишлаш кўрсаткичларини структурали идентификациялаш, ҳисобга олиш ва баҳолаш учун математик модел ишлаб чиқилган;
газ таъминлаш тармоқлари учун қувурларни параметрли идентификациялаш ва квазиоптимал диаметрларини аниқлаш учун ҳисоблаш алгоритмлари ишлаб чиқилган.
ҳолат ва бошқаришни аппроксимациялаш учун Лагранж кўпҳадли интерполяцияси қўлланилганда газ таъминлаш тармоқларида ўтиш оқимларини оптимал бошқариш алгоритми такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Газ тақсимлаш тармоғи ишлашини тадқиқ қилиш мақсадида ишлаб чиқилган математик моделлар, сонли алгоритмларни ва дастурий воситаларни формаллаштириш асосида:
кўп тармоқли газ қувурларида гидравлик қаршилик коэффициентини ҳисоблашни автоматлаштириш учун ишлаб чиқилган модел, алгоритм ва дастур «Самарқандшаҳаргаз»га жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш Вазирлигининг 2021 йил 26 мартдаги 33-8/2148-сонли маълумотномаси). Тадқиқотларнинг қўлланилиши газ таъминлаш тизими учун қувурларнинг квази оптимал диаметрларини танлашда тезкор ҳисоб юритиш ва баҳолаш имконини берган;
паст босимли газ тармоғидаги босим ўзгаришларини ҳисоблаш ва газ зичлиги коэффициентини баҳолашни автоматлаштириш учун ишлаб чиқилган ҳисоблаш алгоритми ва дастури «Самарқандшаҳаргаз»га жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш Вазирлигининг 2021 йил 26 мартдаги 33-8/2148-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижалари эксплуатация бўлимининг априор маълумотлари билан асосланган паст босимли газ таъминлаш тизими ишлаши кўрсаткичларини тезкор ҳисобга олиш ва баҳолаш имконини берган;
ноштатли вазиятлар рўй берганда газ таъминлаш тармоғининг ишлашида гидравлик кўрсаткичларни ҳисоблаш ва баҳолашни автоматлаштириш учун ишлаб чиқилган дастур «Самарқандтумангаз»га жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш Вазирлигининг 2021 йил 26 мартдаги 33-8/2148-сонли маълумотномаси). Тадқиқотлар газ оқими режимини ўрнатишга ва газ таъминлаш тармоғи гидравлик кўрсаткичларини баҳолаш имконини берган;
газ таъминлаш тизимининг ишлаш кўрсаткичларини идентификациялаш ва баҳолашнинг ишлаб чиқилган услуби «Hududgaztaminot Samarkand» газ таъминлаш тизими участкаларида газ босимининг пасайишини аниқлаш учун ҳисоблашларга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси «Hududgaztaminot Samarkand» акционерлик жамиятининг 2021 йил 8 февралдаги 02-26-33/1150-сонли маълумотномаси). Натижалар тармоқнинг ҳар бир участкасида босим пасайишини ойдинлаштириш, тармоқ ишлашининг амалдаги ишончлилигини 12%га яхшилаш ҳамда лойиҳавий ишда вақтни қисқартириш ва гидравлик ҳисоблашлар натижаларини баҳолаш сифати даражасини яхшилаш имконини берган.