Эрматов Ихтиёр Ризоқуловичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Терминология тизимида гиперо-гипонимик ва эквонимик муносабатлар (тилшунослик терминлари мисолида)”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  В2020.1.DSc/Fil205.
Илмий маслаҳатчи: Абдували Бердиалиев, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Гулистон давлат университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.03.
Расмий оппонентлар: Одилов Ёрқинжон Раҳмоналиевич, филология фанлари доктори, профессор; Улуқов Носиржон Мухаммадалиевич, филология фанлари доктори, профессор; Муҳамедова Саодат Худойбердиевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тилшунослик терминлари тизимидаги гиперо-гипонимик, эквонимик ва уларга ёндош бошқа мантиқий-лисоний муносабатларнинг муштарак ва фарқли жиҳатларини очиб бериш, терминлар тизимидаги семантик муносабатларнинг умумий қонуниятларини асослашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилшунослигида тилшунослик терминларининг мантиқий ва лисоний боғлиқликдаги ташқи қатламини тавсифловчи микро-, медио-, макроқурилмалар асосида терминларнинг гиперо-гипонимия, эквонимия каби  функционал-семантик жиҳати аниқланган;
қарама-қарши маъноли луғавий бирликларни терминологик тизимда антонимлар эмас, терминнинг дифференциал белгисига кўра эквоним луғавий бирликлар термини билан номлаш асосланган;
лексемаларнинг муайян денотациясига хосланган номинатив маъноси тилшунослик терминларининг гиперо-гипонимик муносабати асосида микроқурилма тизимини ташкил этиши асосланган; 
лексик қатламнинг медиоқурилма характеридаги тилшунослик терминларининг ички омонимия, ташқи омонимия, гиперонимия, гипонимия, градуонимия, партонимия каби функционал-семантик жиҳатлари ҳамда уларнинг луғавий-мазмуний гуруҳ ва луғавий-мазмуний майдон негизида  макроқурилмани ташкил этиши далилланган;
турли сатҳдаги тилшунослик терминларининг ўзаро тизимли гиперо-гипонимик, эквонимик, градуонимик, партонимик муносабатлари ҳамда уларнинг маъно ва мазмун мутаносиблиги, шаклий бирликлар миқдорининг маъновий бирликлар миқдорига тенглиги асосланган.
тилшуноликда эквонимия ҳодисаси турли сатҳдаги тилшунослик терминларининг эквонимик муносабатларини юзага чиқувчи семантик алоқа эканлиги микро-, медио- ва макроқурилмалар доирасида аниқланган.
тилшунослик терминлари мисолида терминларнинг тур-тур муносабати асосида гипонимия ва эквонимия ҳодисаларининг кесишуви юзага чиқиб, синкретик бирликка айланиши исботланган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Терминология тизимида гиперо-гипонимик, эквонимик ва градуонимик муносабатларни ўрганиш асосида:
ўзбек тилшунослик терминлари лексик-семантик боғланишларининг гипоним, гипероним, эквоним ҳодисалари тавсифи, таҳлили, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ечими юзасидан амалга оширилган таҳлил натижалари ҳамда  умумий хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-Г003 «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими 2022 йил 14 апрелдаги 17-02/88-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа материаллари гипоним, гипероним, эквоним, градуоним, партоним каби янги илмий манба ва маълумотлар билан бойитилган; 
тилшуносликка доир лексик-функционал ҳодисаларга кирувчи тилшунослик терминларида гиперо-гипонимик муносабатлар ҳосил қилишда терминларнинг иштирок этиши ҳақидаги хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-Г007 «Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот объекти сифатида» мавзудаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими 2022 йил 14 апрелдаги 17-02/88-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа материаллари мақол ва маталлардаги гиперо-гипонимик, эквонимик, партонимик, градуонимик ҳодисаларга оид илмий манба ва маълумотлар билан бойиган;
ўзбек тили терминологиясининг лексикографик талқини билан боғлиқ муаммолар ечимига доир таклиф-тавсиялари, ўзбек тилининг махсус изоҳли луғатида терминологик гиперо-гипонимия изоҳланиши ва уни такомиллаштириш ҳамда термин ва сўз муносабати билан боғлиқ тавсия ва хулосаларидан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2020-2021 йилларда бажарилган И-OT-2019-42 рақамли «Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (инсон қиёфаси, феъл-атвори табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поэтик луғатини яратиш» номли инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 12 апрелдаги 01/4-657-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа материаллари гиперонимия, гипонимия, эквонимия, градуонимия, партонимия каби лексикология учун ҳам муҳим бўлган янги илмий манба ва маълумотлар билан бойиган; 
ўзбек тилшунослик терминларининг қўлланиши, тилшунослик терминлари изоҳларидан, уларни тўғри қўллаш бўйича тавсиялардан, термин ва сўз, термин ва тушунча муносабати, ўзбек тилшунослик терминологиясида гиперо-гипонимик ва эквонимик муносабатларга оид илмий хулосалардан Сирдарё вилояти телерадиокомпаниясининг «Тил бор – миллат яшайди» рукнидаги кўрсатувларини тайёрлашда фойдаланилган (Сирдарё вилояти телерадиокомпаниясининг 2020 йил 15 октябрдаги 742-сон ва вилоят телерадиокомпанияси Радио бош муҳарририятининг 2020 йил 15 октябрдаги 741-сон маълумотномалари). Тадқиқот натижаларининг маънавий ҳаётга татбиқ этилиши билан кўрсатув ва радиоэшиттиришлар сценарийларининг илмий-оммабоплиги таъминланган.