Муртазаев Аброр Одиловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Илмий матндаги содда дарак гапларнинг мазмуний ўхшашлиги ва лингвистик моделлари”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Fil1716.
Илмий раҳбар: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Қўқон давлат педагогика институти, PhD.03/04.06.2021.Fil.132.01. 
Расмий оппонентлар: Зияев Авазхон Ихтиёрович,  филология фанлари доктори, доцент; Одилова Гулноза Комилжоновна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат Жаҳон тиллари университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади илмий матндаги содда дарак гапларнинг мазмуний ўхшашлик даражаларини аниқлашнинг лингвистик моделларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илмий матнлардаги содда дарак гапларнинг мазмуний ўхшашлик даражасини кўрсатишда сўз ва сўз бирикмаларининг синонимлиги ҳолати гап таркибидаги энг асосий воситалигига кўра лингвистик моделлаштириш далилланган;
илмий матнлардаги содда дарак гаплар мазмуний ўхшашлик даражасини баҳолашда морфологик воситалар синонимлигининг моделлаштириладиган (-ба-ли / -япти, -моқда, -ётир) ҳамда (-но, -сиз) муайян қолипларга тушмайдиган тарзда фильтрланиши лозимлиги аниқланган;
матнлардаги содда дарак гапларнинг градуал зидланиш асосидаги “фарқли→ўхшаш→айнан ўхшаш” даражали қатори аниқланган;
мазмуний ўхшашликни аниқловчи антиплагиат дастури учун дастлабки лексик синонимлар базаси сифатида ўзбек тили синонимлар луғатидаги сўзлар компьютер дастури синонимликни аниқлаши учун илк бор теглаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилидаги илмий матнларнинг ўхшашлик даражаларини аниқлаш ҳамда уларнинг лингвистик моделларини ишлаб чиқиш доирасида олинган илмий хулосалар асосида:
Ўзбек тилидаги илмий матнларда (филология ихтисослигига оид) содда дарак гаплар мазмуний ўхшашлик даражаларини аниқлашнинг лингвистик моделларини ишлаб чиқиш билан боғлиқ хулоса ва натижаларидан 5221000 – Филология ва тилларни ўқитиш (ўзбек тили) бакалавр таълим йўналиши талабалари учун ёзилган, 2018 йилда “Тафаккур бўстони” нашриётида нашр қилинган, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан дарслик сифатида тавсия этилган “Ҳозирги ўзбек тили” дарслигида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 27 мартдаги 274-сон буйруғи, 312-рақамли гувоҳномаси). Натижада  “Лексемада шакл ва мазмун” деб номланган 14-параграфида лексеманинг шакл ва мазмун яхлитлигини тавсифлаш, “Лексик-семантик муносабатлар” деб номланган 17-параграфда лексик-семантик муносабатларда мазмуний ўхшашлик даражаларининг ўрнини ёритиш имконини берган; 
айнанлик, ўхшашлик, фарқлилик категорияларининг когнитив мундарижаси ҳамда турларига доир таҳлил ва хулосаларидан 2016–2020-йилларда бажарилган ЎзРФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида амалга оширилган ФА-Ф1-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” ФА-А1-Г007 “Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот объекти сифатида” мавзуларидаги фундаментал ва илмий-амалий лойиҳаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 13 октябрдаги 17.01/264-сон маълумотномаси). Натижада тил ҳодисаларидан айнанлик ва ўхшашлик жиҳатларини аниқлаш ва шу асосда тил бирликларини таснифлашга доир қарашларни бойитиш имконини берган;
мазмуний айнанлик, ўхшашлик ва шаклий фарқлиликнинг морфологик, лексик ҳамда синтактик воситаларни аниқлаш, таснифлашга доир таҳлил ва хулосаларидан 2020–2021-йилларда бажарилган И-ОТ-2019-42 рақамли “Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (Инсон қиёфаси, феъл-атвори табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поэтик луғатини яратиш” номли инновацион амалий лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2021 йил 23 октябрдаги 04/1-1999-сон маълумотномаси). Натижада инсон қиёфаси, феъл-атвори ва миллий тимсоллар тасвиридаги айнанлик, ўхшашлик ҳамда фарқлилик жиҳатларини белгилаш ва тавсифлашни мукаммаллаштиришга хизмат қилган.