Джафарова Дилдора Илхомовнанинг
фан доктори (DSс) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Француз ва ўзбек тилларида тарихий хотирани ифодаловчи фразеологик бирликларнинг лисоний хусусиятлари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.DSc/Fil172.
Илмий раҳбарнинг фамилияси, исми, шарифи, илмий даражаси ва унвони: Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10. 
Расмий оппонентлар: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор; Усмонова Шоира Рустамовна, филология фанлари доктори, профессор; Муминова Азиза Арслановна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади француз ва ўзбек тилларида фразеологиянинг халқлар тарихи билан умумий боғлиқлигини изоҳлаш ҳамда “тарихий хотира”га оид фразеологик бирликларни чоғиштирилаётган тиллар мисолида лингвомаданий жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
“тарихий хотира”га оид фразеологик бирликларнинг ижтимоий, лисоний, маданий хусусиятлари ҳамда ибораларга хос бўлган тарихий мазмун ифодаси билан боғлиқ тил тизимининг ижтимоий-маданий характердаги омиллар хотира турлари асосида исботланган;
турли оилага мансуб икки тил доирасида халқлар тарихи, урф-одатлари, маданияти ва анъаналарини ўзида акс эттирувчи “тарихий хотира”га оид фразеологик бирликларнинг пайдо бўлиш сабаблари миллат ақидалари, маросимлар, анъаналар ва урф-одатлар, байрамлар, турли ўйинлар, ўйин-кулги, бадиий асарлар, оммабоп кинолар, қўшиқлар, фольклор ва бадиий адабиёт образлари, мифология, этносиёсий воқелик, рамзийлик билан боғлиқлиги далилланган;
француз тилида ўзбек тилига қараганда мамлакатнинг сиёсий тарихини тарғиб қилиш, оммавий чиқишлари тарихий, ёрқин ва унутилмас тасвирлар билан тўла бўлиб, шу тасвирлар ва воқеалар сабабли француз тилида сиёсий воқеаларга боғлиқ “тарихий хотира”ни ифодаловчи фразеологик бирликларнинг давлат ташкилотлари ва сиёсий институтларнинг номланиши, давлат бошқарув шакли, сиёсий тузумни тавсифловчи фразеологик бирликлар, расмий давлат рамзларининг номланишига оид фразеологик бирликларнинг кўп учраши исботланган;
тарихий воқеалар, тарихий афсоналар, латифалар, тарихий шахслар номи, топоним компонентли фразеологизмлар, узоқ ўтмиш фактлари, уй-рўзғор буюмлари, идишлар, мусиқа, кийим-кечаклар, ичимликлар, инсон таъна аъзолари, озиқ-овқат, ўлчов ва вазн бирликлари, ҳарбий воқелик, илмий техник ихтиролар ва ихтирочилар иштироки асосида вужудга келган фразеологик иборалар мавжудлиги француз ва ўзбек тиллари доирасида далилланган;
“тарихий хотира”га оид фразеологик бирликлар таркибидаги архаик лексиканинг тарихий-семантик хусусиятларини ифодалаш, ибораларнинг пайдо бўлишида даврлардаги фалсафий ва тарихий анъаналарнинг ижтимоий-маданий ҳолатига оид фразеологик бирликларни шакли ва мазмунини тушунишга ёрдам берадиган тарихий ва маданий компонентларни тадқиқ қилиш, фразеологик бирликларни шаклланиш жараёнида тарихий афсоналар, тарихий жой номлари, миллий-маданий маросимлар, урф-одатлар, анъаналар, тарихий қаҳрамонлар, тарихий шахслар номлари, тарихий воқеаларнинг ролини тарихий хотира билан боғлаш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Француз ва ўзбек тилларида “тарихий хотира”ни ифода этувчи фразеологик бирликларнинг лисоний хусусиятлари тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
“тарихий хотира”га оид фразеологик бирликларнинг ижтимоий, лисоний, маданий хусусиятлари ҳамда ибораларга хос бўлган тарихий мазмун ифодаси билан боғлиқ тил тизимининг ижтимоий-маданий характердаги омиллар хотира турлари хусусидаги хулосалардан Эрасмус + дастурининг 585845-EPP-1-2017-1-ES-EPPKA2-CBHT-JP “Development of the interdisciplinary master program on Computational Linguistics at Central Asian Universities: CLASS” грант лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 11 ноябрдаги 89-01-983-сон маълумотномаси). Натижада мазкур лойиҳада бадиий матн таржимасининг лингвомаданий жиҳатлари, шунингдек, маданиятлараро коммуникацияни шакллантиришда бадиий таржиманинг аҳамияти билан боғлиқ бўлган назарий ишланмаларни бойитишга эришилган;
турли оилага мансуб икки тил доирасида халқлар тарихи, урф-одатлари, маданияти ва анъаналарини ўзида акс эттирувчи “тарихий хотира”га оид фразеологик бирликларнинг миллат ақидалари, маросимлар, анъаналар ва урф-одатлар, байрамлар, турли ўйинлар, ўйин-кулги, бадиий асарлар, оммабоп кинолар, қўшиқлар, фольклор ва бадиий адабиёт образлари, мифология, этносиёсий воқелик, рамзийлик билан боғлиқлигига оид хулосалардан 5120100-Филология ва тилларни ўқитиш (француз тили) бакалавриат йўналишида мавжуд мамлакатшунослик ўқув дастури асосида яратилган “Civilisation avant et aujourd’hui” дарсликни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 11 ноябрдаги 89-01-983-сон маълумотномаси). Натижада дарсликда француз ва ўзбек тилларида тавсия этилган матнлар ҳамда машқларда қўлланилган “тарихий хотира”га оид фразеологик бирликлар мулоқот жараёнида талабаларга чет тилини ўргатишда муҳим маълумотлар манбаи бўлиб хизмат қилган;
француз тилида ўзбек тилига қараганда мамлакатнинг сиёсий тарихини тарғиб қилиш, оммавий чиқишлари тарихий, ёрқин ва унутилмас тасвирлар билан тўла бўлиб, шу тасвирлар ва воқеалар сабабли француз тилида сиёсий воқеаларга боғлиқ “тарихий хотира”ни ифодаловчи фразеологик бирликларнинг давлат ташкилотлари ва сиёсий институтларнинг номланиши, давлат бошқарув шакли, сиёсий тузумни тавсифловчи, расмий давлат рамзларининг номланишига оид фразеологик бирликларга оид натижалардан “Alliance-Française” 2019 йил 24 март кунлари Тошкентдаги Француз Альянси Франциядаги Сорбон Нувэл Париж 3 университети ҳамда Таржимонлар тайёрлаш олий мактаби билан ҳамкорликда ўтказилган халқаро мастер классда фойдаланилган (Тошкент-Француз Алянсининг 2021 йил 18 октябрдаги 14-сон маълумотномаси). Натижада халқаро таржимонлар билан таржима муаммолари доирасида ўтказилган масстер класснинг мукаммал бўлишига эришилган;
тарихий воқеалар, тарихий афсоналар, латифалар, тарихий шахслар номи, топоним компонентли фразеологизмлар, узоқ ўтмиш фактлари, уй-рўзғор буюмлари, идишлар, мусиқа, кийим-кечаклар, ичимликлар, инсон таъна аъзолари, озиқ-овқат, ўлчов ва вазн бирликлари, ҳарбий воқелик, илмий техник ихтиролар ва ихтирочилар иштироки асосида вужудга келган фразеологик иборалар мавжудлигига оид хулосалардан Эрасмус+ дастурининг Project № 598340-EPP-1-2018-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP University Cooperation Framework for Knowledge Transfer in Central Asia and China (UNICAC) гранти доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 11 ноябрдаги 89-01-983-сон маълумотномаси). Натижада каталог ва қўлланмаларни таржима қилишда, магистратура талабалари учун ташкил этилган онлайн курсларнинг самарадорлигини оширишга эришилган;
“тарихий хотира”га оид фразеологик бирликлар таркибидаги архаик лексиканинг тарихий-семантик хусусиятларини ифодалаш, ибораларнинг пайдо бўлишида даврлардаги фалсафий ва тарихий анъаналарнинг ижтимоий-маданий ҳолатига оид фразеологик бирликларни шакли ва мазмунини тушунишга ёрдам берадиган тарихий ва маданий компонентларни тадқиқ қилиш, фразеологик бирликларни шаклланиш жараёнида тарихий афсоналар, тарихий жой номлари, миллий-маданий маросимлар, урф-одатлар, анъаналар, тарихий қаҳрамонлар, тарихий шахслар номлари, тарихий воқеаларнинг ролини тарихий хотира билан боғлиқ тавсиялардан фойдаланилган (Тошкент-Француз Алянсининг 2021 йил 18 октябрдаги 15-сон маълумотномаси). Натижада адабий-бадиий, маънавий-маърифий дастурларда ўзбек тилининг ривожи, ўзбек миллатининг урф-одатлари, “тарихий хотира”га оид фразеологик бирликлар таркибида мавжуд удумлар, анъаналарни атрофлича ёритиш имконияти яратилган;
экстралингвистик омиллар таъсирида француз тилида тарихий жой номлари, сиёсий воқеа номлари, рамзийлик билан ифодаланган иборалар ўзбек тилига қараганда кўп учрашига оид хулосалардан 2017-2019 йилларда бажарилган ПЗ-201709134-сонли “Филология йўналиши бўйича чет тилини ўрганиш баҳолаш сифатининг шакл ва тамойилларига замонавий ёндашув” номли амалий грант лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 11 ноябрдаги 89-01-983-сон маълумотномаси). Натижада таржима жараёнида фразеологик бирликлар, тарихий хотирага оид ибораларни таҳлил қилиш, уларнинг тўғри муқобил вариантларини қўллаш, таҳлил қилиш ҳамда миллий ва маданий ўзига хос хусусиятларини кўриб чиқиш имконияти яратилган.