Раҳимова Азиза Абдуҳалимджановнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўрмон биоценозда Lepidoptera туркуми вакиллари популяцияси сонини бошқаришда трихограмма (Trichogrammatidae) турларининг аҳамияти”, 06.01.08 – Ўсимликшунослик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.3.PhD/Qx608.
Илмий раҳбар: Сулаймонов Ботиржон Абдушукирович, Биология фанлари доктори, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/30.10.2020.Qx.126.01.
Расмий оппонентлар: Юсупова Махпуза Нуъмановна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент; Мухсинов Нурилло Пўлатович, қишлоқ хўжалиги фанлари фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўрмон биоценозларида зарар етказаётган Lepidoptera туркумига мансуб зарарли хашаротларга қарши курашга ихтисослашган, самарали бўлган Trichogramma dendrolimi турини интродукция қилиш, кўпайтириш усулларини ишлаб чиқиш ва биологик самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистонга ўрмон биоценозларининг зараркунандаларига қарши курашга ихтисослашган, самарали Trichogramma dendrolimi паразит-энтомофаги Покистон давлатининг Панджоб университетидан интродукция қилинган;
Тrichogramma dendrolimi ва Тrichogramma pintoi пуштдорлигига ёруғликнинг таъсири аниқланиб Тrichogramma dendrolimi пуштдорлиги учун 10 соат, Тrichogramma pintoi пуштдорлиги эса 12 соат ёруғлик оптимал эканлиги аниқланган;
Trichogramma dendrolimi авлодларига Aвaнт 15% к.э, 0,5 л/га препaрaти таъсир эттирилганда 70,1% имaголик дaвригa қадар ривожлaниши исботланган;
Trichogramma dendrolimi энтомофаги Lepidoptera туркумининг асосий вакилларига қарши трихокарта ва дрон орқали ресурс тежамкор тарқатиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўрмон биоценозда Lepidoptera туркуми вакиллари популяцияси сонини бошқаришда трихо- грамма (Trichogrammatidae) турларининг аҳамияти бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Интродукция қилинган Trichogramma dendrolimi турини кўпайтириш технологияси Тошкент Давлат аграр университетининг Ўсимликларни биологик ҳимоя қилиш илмий тадқиқот маркази ДУК биолабораториясига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 01 ноябр №02/025-4445-сон маълумотномаси). Натижада, мавсумда ўрмон биоценозида учрайдиган Lepidoptera туркуми вакилларининг самарали паразит энтомофагларини ялпи кўпайтириш ва қўллаш самарадорлиги 3-4 баробарга ортган;
Trichogramma dendrolimi паразит-энтомофаги Андижон вилояти Қўрғонтепа тумани “Тошохур” “Ойим-1”; Жалақудуқ тумани Ойим-2”; “Олтинкўл тумани “Қўштепа” “Кўмакай”; Бўстон тумани “Шерқўрғон” “Бўстон”; Избоскан тумани “Лўғимбек”; Андижон туманида “Андижон” ўрмон хўжаликлари ва Тошкент вилояти “Оқ-тош” ўрмон хўжалиги дарахтлардаги Lepedoptera туркуми вакилларига қарши 1300 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 01 ноябр №02/025-4445-сон маълумотномаси). Натижада паразит-энтомофаг қўлланилганда ўртача 64,3-73,6% биологик самарадорликка эришилган;
Trichogramma dendrolimi паразит-энтомофаги “Оқ-тош” ва “Тошохур” ўрмон ва хўжаликларидаги ёнғоқ дарахтлари мевасига зарар етказаётган ёнғоқ мевахўрига (Erschoviella musculana Ersch.) қарши курашишда 5,0 мг/дарахт (1г/га) миқдорда 109 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 01 ноябр №02/025-4445-сон маълумотномаси). Натижада, “Тошохур” ўрмон хўжалиги ёнғоқ дарахтларидан 5,1 ц/га қўшимча ҳосил, мос равишда 71,6% ва 73,6% биологик самарадорлик, рентабеллик даражаси 4,17% ни ташкил этган;
Trichogramma dendrolimi энтомофаги “Ойим-2” ўрмон хўжалигида олма куясига қарши 4,0 мг/дарахт (1г/га) меъёрда 73 гектар майдонга жорий этилган. (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 01 ноябр №02/025-4445-сон маълумотномаси) Натижада, 66,7-72,4% биологик самарадорликка эришилган, ҳамда 7,5-9,0 ц/га қўшимча хосил сақлаб қолинган; 
Trichogramma dendrolimi энтомофаги “Кўмакай” ўрмон хўжалиги ва “Дўстлик” истирохат боғидаги дарахтлар танасига зарар етказувчи сассиқхўрга қарши 4,0 мг/дарахт (1г/га) ва 3,0 г/га миқдорда 63 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 01 ноябр №02/025-4445-сон маълумотномаси). Натижада мос равишда 68,7% ва 64,3% биологик самарадорликка эришилган.