Sayt test rejimida ishlamoqda

Норов Тохирбек Мирзоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғўзада Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectum ривожланиши учун муҳим бўлган FOV генларининг РНК интерференцияси ва вилтга чидамли биотехнологик линиялар олиш», 03.00.14 - Геномика, протеомика ва биоинформатика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.3.PhD/В226.
Илмий раҳбар: Бўриев Забардаст Тожибоевич, биология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Геномика ва биоинформатика маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Бозоров Тохир Ахмадович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Бобоев Сайфулло Ғафурович, биология фанлари доктори. 
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўзада Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectum (FOV) ривожланиши учун муҳим бўлган FoSTUA генининг РНК- интерференцияси, чидамлиликка алоқадор микроРНКлар танлаш ва вилтга чидамли биотехнологик нав ва тизмалар олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фузариозли вилт касаллигига чидамлиликни таъминловчи янги микроРНК лар топилган;
биоинформатик дастурлар ёрдамида топилган микроРНК ларнинг биологик ва молекуляр функциялари аниқланган;
илк бор замбуруғнинг FoSTUA генларини ғўза ўсимлигида интерференцияловчи pART-127_FoSTUA вектор конструкциялар тузилган;
pART-127_FoSTUA вектор конструкцияларини Кокер-312 ғўза ўсимлигига трансформация қилиш орқали янги биотехнологик генотиплар олинган;
трансформант ўсимликлардаги ген-конструкция нусхалари сони ва ген экспрессия даражаси аниқланган;
инвертланган FoSTUA гени фрагментини тутувчи Т-ДНК трансформант ғўза генотипларида вилт касаллигига чидамлилик хусусиятларини ошириши аниқланган;
биотехнологик генотипларни маҳаллий навларга дурагайлаш орқали янги дурагай комбинациялар олинган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ғўзада Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectum ривожланиши учун муҳим бўлган FOV генларининг РНК интерференцияси ва вилтга чидамли биотехнологик линиялар олиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ғўзанинг вилт касалликларига чидамли биотехнологик линияларидан №ФА-Ф-ҚХ-2018-392 “RNAi технологияси ёрдамида ғўзанинг вилт касаллигига чидамли навларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳасида ғўзанинг вилт касалликларига чидамли навларини олишда донор генотип сифатида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022 йил 20 январдаги 4/1255-136-сон маълумотномаси). Натижада, РНК интерференция технологияси орқали пахтачиликда селекцион жараёнларни ривожлантириш ва фузариозли вилт касалликларига чидамли биотехнологик навлар яратиш имконини берган;
Бардош ғўза нави ва вилт касаллигига чидамли биотехнологик линияларнинг маҳаллий навлар билан ўзаро дурагай комбинациялари Геномика ва биоинформатика маркази “Геном технологиялари асосида яратилган ноёб ғўза ва бошқа экинлар генофонди” ноёб объектига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022 йил 20 яньвардаги 4/1255-143-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу намуналар ғўза гермоплазмаси коллекциясини бойитган ва РНКи технологияси орқали ғўзанинг фузариозли вилт касаллигига чидамли, тола сифати, ва этрапишарлик белгиларини пирамидалаш асосида янги линиялар олиш имконини берган;
Бардош ғўза нави 2020-2021 йилларда Бухоро вилояти, Бухоро туманидаги “Диёрбек Обод Замини” фермер хўжалигининг дала майдонида жорий этилган (Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2022 йил 31 январь 01/03-0260-сон маълумотномаси). Натижада, Бардош ғўза навининг вилт касаллигига чидамлилиги хисобига назорат нав (Бухоро-6) га нисбатан 3-5 ц/га юқори ҳосил ва 5-8 кунга эрта пишиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish