Muxamedova Nurxon Xalimovnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Ayollarda menopauzadan oldingi va keyingi davrda metabolik sindrom tashxisiga differensial yondashish», 14.00.25–Klinik-laborator va funksional diagnostika (tibbiyot fanlari)
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.DSc/Tib103.
Ilmiy maslahatchi: Xadjimetov Abdugafur Axatovich, biologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.27.06.2017.Tib.30.02.
Rasmiy opponentlar: Aripov Abdumalik Nigmatovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Ishigov Ibragim Agaevich (Qozog‘iston), tibbiyot fanlari doktori, professor; Sultanov Saidazim Nasirovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Rossiya tibbiyot uzluksiz kasbiy ta’lim akademiyasi (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ayollarning oldingi va keyingi menopauza davrida organizmdagi metabolik buzilishlarning mexanizmlarini aniqlash orqali bosqichma-bosqich erta tashxislash usulini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
menopauza davridagi ayollarda arterial gipertenziyaning rivojlanishi bashoratida tomirlar endoteliy hujayralari funksional o‘zgarishlari va adgeziv oqsillar miqdorining ortishi aniqlangan;
antropometrik ko‘rsatkichlar bilan qondagi leptin va so‘lakdagi estradiol miqdorini aniqlash orqali menopauza davridagi ayollarda semizlikni bashoratlash tizimi takomillashtirilgan;
ayollarda menopauzadan oldingi asoratlar va salbiy belgilar menopauzadan keyingi davrlarda kuchliroq namoyon bo‘lishi aniqlangan;
menopauza davridagi ayollarda gemostaz tizimning tomir-trombotsitar bo‘g‘ini, xolestatik sindrom va trombogemorragik asoratlar rivojlanishi orasida uzviy aloqa mavjudligi aniqlangan;
menopauza davridagi ayollarda metabolik sindrom belgilarini prognozlashning erta yondashuv mexanizmi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Metabolik sindrom patogenizining neyrogumoral mexanizmi va terapevtik usullari bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
«Fertil va menopauzadan keyingi davrda ayollardagi metabolik sindromni differensial tashxislash usuli» bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligi tomonidan ixtro patenti olingan (№IAP 20150226). Ushbu usul fertil va menopauzadan keyingi davrda ayollardagi metabolik sindromning differensial tashxislashda molekulyar biomarkerlar, insulin rezistentlik, gipergomotsisteinemiya, uglevod-lipid almashinuvining buzilishidagi o‘zgarishlarni aniqlash va tashxislash imkonini bergan;
ayollarda menopauzadan oldin va keyingi davrda metabolik sindromni klinik tashxislash bo‘yicha «Gemostaz tizimi» uslubiy qo‘llanmasi ishlab chiqilgan va sog‘liqni saqlash amaliyotiga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2015 yil 16 fevraldagi 8n-p/405-son ma’lumotnomasi). Mazkur qo‘llanma ayollarda menopauza davrida DVS sindrom rivojlanishini erta aniqlash chora-tadbirlarini takomillashtirish imkonini bergan;
«Metabolik sindrom bilan fertil yoshidagi ayollarda endotelial funksiya buzilishini tashxislash» uslubiy qo‘llanmasi ishlab chiqilgan va sog‘liqni saqlash amaliyotiga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2015 yil 16 fevraldagi 8n-p/405-son ma’lumotnomasi). Mazkur qo‘llanma ayollarda menopauza davrida endoteliy faoliyatining buzilishi natijasida yuzaga keladigan o‘zgarishlarni erta aniqlash va tashxislash imkonini bergan;
ayollarda menopauzadan oldin va keyingi davrda metabolik sindromni differensial tashxislash va unga yangicha yondashuv asosida olingan ilmiy natijalar sog‘liqni saqlash tizimiga, jumladan, Toshkent tibbiyot akademiyasi 2–3-klinikalari, Toshkent davlat stomatologiya instituti klinikalari klinik-tashxisot laboratoriyalari amaliyotiga tatbiq etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2017 yil 30 yanvardagi 8n-d/3-son ma’lumotnomasi). Olingan ilmiy natijalarning amaliyotga joriy qilinishi ayollarda menopauzadan oldingi va keyingi davrda metabolik sindromni tashxislash va davolash taktikasini belgilash orqali, bemorlarning shifoxonada davolanish muddatini 70,1%ga kamaytirishi va ularning hayot sifati darajasini yaxshilanishiga imkon yaratgan.
