Kayumov Umid Kayumovichning
dissertatsiya himoyasisiz seleksiya yutug‘i (ixtiro patenti) asosida falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini berish bo‘yicha e’lon matni
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «O‘rta tolali g‘o‘zaning yuqori ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan belgilarni mujassamlashtirgan raqobatdosh seleksion ashyolarni yaratish», 06.01.05–Seleksiya va urug‘chilik (qishloq xo‘jaligi fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.PhD/Qx79.
Ilmiy rahbar: Avtonomov Viktor Aleksandrovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor.
Ilmiy-tadqiqot ishi bajarilgan muassasa nomi: Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va etishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat agrar universiteti, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligining ixtiroga patenti olingan: «S-6565» g‘o‘za navi, № NAR NAR 00132. 2016 y.
O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligining 2017 yil 14 iyuldagi 02-11/1800-son ma’lumotnomasi.
II. Tadqiqotning maqsadi: boshlang‘ich, duragay va seleksion materiallarning ayrim belgilari o‘zgaruvchanligi, irsiyat va irsiylanishini aniqlash hamda geografik uzoqlashgan materiallarni duragaylash asosida genetik qonuniyatlarni e’tiborga olgan holda yangi seleksion ashyolarni va qimmatli xo‘jalik belgilarga ega bo‘lgan g‘o‘za navlarini yaratishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor O‘zbekiston va Avstraliya seleksiyasiga oid navlar va tizmalarning qimmatli xo‘jalik belgilari ilmiy asoslangan;
gibridiologik tahlil uslubi orqali yangi F1-F4 geografik uzoqlashgan duragaylar yaratilgan;
yangi duragay ashyolarda o‘zgaruvchanlik, irsiylanish va irsiyatni ta’minlovchi genetik qonuniyatlar aniqlangan;
xo‘jalik uchun qimmatli belgilarning yuqori ijobiy majmuasiga ega o‘simliklarni tanlash samaradorli bo‘lishi aniqlangan;
navlararo geografik uzoq duragaylash asosida g‘o‘zaning tezpishar, vertisillyoz viltga chidamli, tola sifati va tola chiqimi yuqori, serhosil «S-6565» navi yaratilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘rta tolali g‘o‘zaning yuqori ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan belgilarni mujassamlashtirgan raqobatdosh seleksion ashyolarni yaratish bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar natijalari asosida:
geografik uzoq shakllarni navlararo duragaylash asosida vertisillyoz viltga chidamli, yuqori mahsuldor, tezpishar, tola chiqimi, hosil berish sur’ati yuqori bo‘lgan «S-6565» naviga Intellektual mulk agentligining seleksiya yutug‘iga patenti olingan (№ NAR 00132). Natijada ushbu navdan paxtachilik fermer xo‘jaliklarida yuqori va sifatli paxta hosili olishga erishilgan;
g‘o‘zaning yangidan yaratilgan o‘rta tolali «S-6565» navi Samarqand viloyatining paxtachilik fermer xo‘jaliklari paxta maydonida 2015 yilda jami 119 gektar, 2016 yilda 849 gektar va 2017 yilda 299 gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining 2017 yil 10 oktyabrdagi 02/20-536-son ma’lumotnomasi). Buning natijasida Samarqand viloyati tuproq-iqlim sharoitida «S-6565» navidan andoza navlarga nisbatan gektaridan 3–4 sentner qo‘shimcha paxta hosili olingan va rentabellik darajasi 16–22 foizni tashkil etgan.
