Истамова Шоҳида Махсудовнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи  номи): «Бадиий асарда тушнинг поэтик-композицион вазифалари» 10.00.02–Ўзбек адабиёти (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Fil20.

Илмий раҳбар: Ўраева Дармон Саидахмедовна, филология фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети. PhD.27.06.2017.Fil.02.03.

Расмий оппонентлар: Ҳасанов Шавкат Аҳадович, филология фанлари доктори; Имомова Гулчеҳра, филология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика институти.        

Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ўзбек адабиётида тушнинг қўлланилиши билан боғлиқ ижтимоий-психологик омилларни, эстетик қонуниятларни ўрганиш асосида унинг композицион ҳамда услубий вазифаларини, поэтик санъат сифатидаги моҳиятини аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий  янгилиги:

бадиий асарда қўлланилган туш мотивининг ўзига хос хусусиятлари ҳамда унинг эстетик, услубий, поэтик-композицион вазифаларини талқин ва таҳлил қилиш асослари ишлаб чиқилган;

тушнинг қолиплаш санъати, ҳаёт ҳақиқатини рамзий акс эттириш усули, киритма воқеа, бадиий деталь, эпизодик тасвир, руҳий таҳлил воситаси, тугун ёхуд сюжет чизиқларининг бошланиш ёки тугаш нуқтаси, воқеалар ривожини таъминловчи, асар воқеаларини уюштирувчи ва яхлитлаштирувчи восита сифатида  қўлланилиши, сюжетнинг ўзак мотиви бўлиб келиши асослаб берилган;

 асарда тушдан фойдаланишнинг анъанавийлиги ёки ўзига хослигини аниқлашнинг адабий-бадиий мезонлари ишлаб чиқилган, туш мотивининг қаҳрамон психологик портретини яратишдаги роли ёритиб берилган;

ўзбек ижодкорларининг туш компоненти билан асар сюжети, бадиий мақсади, конфликти, воқеалар ривожи, моҳияти ва ечимини ёритишдаги маҳорати очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўзбек ижодкорларининг бадиий асарларида туш мотивидан фойдаланиш маҳорати, бу эстетик тажрибанинг ўзбек адабиёти бадиий такомилидаги ўрни ва роли бўйича олинган илмий натижалар асосида:

ўзбек шоир ва ёзувчиларининг тушдан фойдаланиш маҳорати ва тушнинг бадиий талқини ҳақидаги илмий хулосалардан Ф-1-06 рақамли «Истиқлол даври ўзбек адабиётида Шарқу Ғарб адабий анъаналари синтези»мавзусидагифундаментал тадқиқот лойиҳасида мазкур тадқиқот натижаларидан фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 9 октябрдаги ФТА-0211/828-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши  ўзбек адабиётида туш ҳодисаси тасвири ва талқинидан фойдаланиш борасида эришилган бадиий-эстетик тажрибалардан фойдаланиш ҳамда унинг бадиий адабиёт тарғиботидаги аҳамиятини англаш ва баҳолаш имконини берган;

халқимиз орасида тушга алоқадор эътиқодий қарашлар ва ишончлар тизимининг шаклланганлиги, уларнинг миллий қадриятларимиз тизимидан муносиб ўрин эгаллагани ҳамда бадиий асарда руҳий таҳлилнинг ўзига хос поэтик воситаси сифатида қўлланиши хусусидаги илмий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Madaniyat va ma’rifat» телеканалининг «Дунё адабиёти» рукнидаги кўрсатувларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Madaniyat va ma’rifat» телеканалининг 2017 йил 3 ноябрдаги 01-15/798-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши  телекўрсатувларнинг халқчиллиги ва қизиқарлилигини оширган, адабий-бадиий мавзулардаги теледастурлар сифатини ошириш иконини берган.