Маҳмудов Азизбек Валижоновичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Crocus L. туркуми турларининг Ўзбекистон шароитида интродукцияси ва биоэкологик хусусиятлари», 03.00.05–Ботаника (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/B17.

Илмий раҳбар: Тухтаев Бобокул Еркулович, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ботаника институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ботаника институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.B.39.01.

Расмий оппонентлар: Рахимова Ташханим, биология фанлари доктори, профессор; Белолипов Игорь Владимирович, биология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Crocus туркуми турларининг онтогенезини аниқлаш ва кўпайтириш йўлларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Тошкент ва Фарғона шароитларида Crocus туркуми турларининг онтогенез даврлари, ўсиш ва ривожланиш хусусиятлари қиёсий аниқланган;

Crocus туркуми турларининг кунлик ва мавсумий гуллаш динамикаси очиб берилган;

турли шароитларда C. alatavicus, C. korolkoviiлар потенциал ва ҳақиқий уруғ маҳсулдорлиги аниқланган;

C. sativusнинг ер устки ва остки қисмлари хомашё ҳосилдорлиги аниқланган;

Crocus L. туркумига мансуб турлар ер устки қисмининг фитокимёвий таркиби асосланган;

ўсимликларни турли шароитларда кўпайтириш ва етиштириш йўллари ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Crocus L. туркуми турларининг Ўзбекистон шароитида интродукцияси ва биоэкологик хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:

табиий ва интродукция шароитларида Crocus L. туркуми турларининг популяциялари, фенологияси ва биометриясига доир маълумотлар “Летопись Природы Евразии” лойиҳасида заъфарон турлари популяцияларини баҳолаш ва сақлаб қолишда фойдаланилган (Хельсинки университетининг (Финландия) 2017 йил 27 сентябрдаги маълумотномаси). Натижада Crocus L. туркуми турлари популяциялари ҳолатини мониторинг қилиш ва муҳофаза чора-тадбирларини ишлаб чиқиш имконини берган;

экма заъфаронни етиштириш йўллари ўрмон хўжалиги тасарруфидаги майдонларда плантациялар ташкил этиш жараёнига жорий қилинган (Ўрмон ҳўжалиги давлат қўмитасининг 2017 йил 18 октябрдаги 05/05-2489-сон маълумотномаси). Натижада республикамизнинг Андижон, Тошкент ва Қашқадарё вилоятларида жами 36 га майдонда экма заъфарон плантацияларини ташкил этиш имконини берган;

экма заъфароннинг саноат плантацияларидан унинг доривор хомашёсини олишда фармацевтика саноатида фойдаланилган (Фармацевтика саноати давлат-акциядорлик концернининг 2017 йил 7 ноябрдаги МД-06/3100-сон маълумотномаси). Натижада ўсимликдан фитокимёвий таркиби халқаро стандартларга мос келадиган сифатли доривор хомашё олиш имконини берган.