Ғайбуллаев Ғулом Сайдалимовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Юмшоқ буғдойнинг интенсив навларини яратиш ва уруғларни экинбоплик сифатларини яхшилаш йўллари», 06.01.08–Ўсимликшунослик ва 06.01.05–Селекция ва уруғчилик  (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Qx76.

Илмий раҳбар: Халилов Насриддин, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти, PhD.27.06.2017.Qx.12.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.

Расмий оппонентлар: Атабаева Ҳалима Назаровна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Маматқулов Турсунқул, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.

Етакчи ташкилот: Ўсимликшунослик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: суғориладиган ерлар учун интенсив типдаги, дон сифати юқори ҳамда қимматли буғдой талабларига жавоб берадиган кузги юмшоқ буғдой навларини яратиш, уруғлик учун экилган кузги буғдой ҳосилдорлигини оширадиган, уруғларнинг экинбоплик сифатларини яхшилайдиган агротехнологияни ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор юмшоқ буғдой селекцияси учун дастлабки ашё сифатида фойдаланиладиган нав намуналари жаҳон коллекциясидан ажратиб олинган;

қимматли хўжалик-биологик хусусиятларга эга нав ва нав намуналари ўртасида дурагайлаш ўтказилиб, дурагай популяциялари ичидан янги тизмалар танлаб олинган ва интенсив типдаги янги «Жасмина», «Фарбома», «Амира» навлари яратилган;

агротехнологик омилларга боғлиқ ҳолда уруғлик чиқимининг ўзгариши аниқланган;

суғориладиган ерларда мақбул экиш ва ўғит меъёрларининг кузги юмшоқ буғдой уруғлик ҳосили, экинбоплик сифатлари юқори уруғлик олиш технологияси ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Юмшоқ буғдойнинг интенсив навларини яратиш ва уруғларни экинбоплик сифатларини яхшилаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:

кузги буғдойни етиштириш ва унинг уруғчилигини ташкил этиш бўйича «Янги яратилган буғдой навларининг агротехникаси» ва «Сифатли уруғлик дон етиштириш технологияси» тавсияномалари ишлаб чиқилиб, фермер хўжаликларига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 16 октябрдаги 02/21-544-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида «Жасмина» навидан гектарига 76,2 центнер дон ҳосили олиниб, рентабеллик даражаси 150,8 фоизни ташкил этган;

кузги юмшоқ буғдойнинг «Жасмина» ва «Фарбома» навлари яратилган, «Жасмина» нави 2016 йилда асосий нав, «Фарбома» нави 2017 йилда истиқболли нав сифатида Давлат реестрига киритилган (Давлат нав синаш комиссиясининг 2016 йил 28 мартдаги 549-сон маълумотномаси). Ушбу буғдой навларидан илғор ғаллачилик фермер хўжаликларида гектаридан 80–90 центнергача ҳосил олишга эришилган;

Зарафшон водийси шароитида суғориладиган ерларда кузги буғдойнинг интенсив типидаги «Жасмина» ва «Краснодарская 99» навлари учун юқори ҳосил ва сифатли уруғ олишнинг мақбул агротехнологиялари уруғчилик хўжаликларида 605 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 16 октябрдаги 02/21-544-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида «Краснодарская 99» навидан гектарига 74,6 центнер дон ҳосили олинган ва рентабеллик даражаси 143,6 фоизни ташкил этган.