ОЛИЙ МАЛАКАЛИ ИЛМИЙ ВА ИЛМИЙ-ПЕДАГОГ КАДРЛАР АТТЕСТАЦИЯСИНИНГ АСОСИЙ НАТИЖАЛАРИ
ИЛМИЙ ДАРАЖАЛАР (DSc, PhD)
Мамлакатимизда 2017 йилнинг 1 июлидан бошлаб олий таълимдан кейинги таълимнинг икки поғонали тизими жорий қилиниши шароитида 2021 йил якуни бўйича 2327 нафар талабгор илмий даражаларда, жумладан фалсафа доктори (PhD) илмий даражасида 1976 нафар, фан доктори (DSc) илмий даражасида 351 нафар талабгор тасдиқланди.
Талабгорларни фалсафа доктори (PhD) илмий даражасида йиллар бўйича тасдиқлаш
Талабгорларни фалсафа доктори (PhD) ва фан доктори (DSc) илмий даражаларида йиллар бўйича тасдиқлаш
Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш (бундан буён матнда Илмий кенгаш деб юритилади) – муайян фан тармоғининг (тармоқларининг) тегишли ихтисосликлари йўналишида талабгорлар учун кўзда тутилган аттестация тадбирларини амалга оширишни ташкил этиш юзасидан олий таълим ва илмий-тадқиқот муассасаси ҳузурида муайян муддат давомида жамоатчилик асосида фаолият кўрсатиш учун тузилган илмий-ташкилий тузилма бўлиб, олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрлар аттестацияси тизимининг муҳим бўғини ҳисобланади.
Илмий кенгаш тузиш ишлари қатъий равишда низомлар талаби асосида илмий салоҳият ва талаб мавжуд ҳолларда тегишли вазирлик ва идоранинг таклифи асосида амалга оширилади. 01.02.2017 йил ҳолатига кўра 40 та илмий даражалар берувчи илмий кенгаш фаолият кўрсатган бўлса, мавжуд талаб ва илмий салоҳиятидан келиб чиққан ҳолда бугунги кунда уларнинг сони 248 тага етди.
Минтақаларда жойлашган ОТМ ва ИТМ илмий салоҳиятидан унумли фойдаланиш ва изланувчиларга қулай шарт-шароит яратиш учун улар ҳузурида тузилган (01.02.2017 й.) 5 та илмий кенгаш 117 тага етказилди.
Олий малакали илмий-педагог кадрлар аттестацияси жараёнини рақамлаштирган ҳолда “Электрон ОАК” тизими доирасида қўшимча равишда 5 та ахборот тизими ишлаб чиқилиб, амалиётга 100% жорий этилиши ташкил қилинди:
илмий даражалар бўйича барча аттестация ишлари мазкур (2327 та - 100%) «Илмий даражалар комплекс-таҳлилий ахборот тизими» орқали қабул қилинди;
диссертация ҳимояси ҳақидаги маълумотларни ОАК веб-сайтида эълон қилиш бўйича 6981 та (100%) аттестация иши мазкур ахборот тизими орқали қабул қилинди (фан доктори (DSc) - 1 053 та, фалсафа доктори (PhD) – 5 928 та);
олий таълим ва илмий ташкилотлар ҳамда илмий даражалар берувчи илмий кенгашлар ва ОАК ўртасидаги барча ёзишмалар (10 614 та) корпоратив ахборот тизими орқали амалга оширилди (8081 та қабул қилинди, 2533 та жўнатилди).
* * *
2017– VI.2020 йилларда талабгорларни DSc, PhD илмий даражаларида тасдиқлаш 2013–2017 йилларга нисбатан қуйидагича шаклланди:
илмий даражалар (DSc, PhD) бўйича ўрта ҳисобда бир ойда 2013–2017 йилларда 9 та диссертация ҳимояси ўтказилган бўлса, 2017– VI.2020 йилларда 112 та диссертация ҳимоясини ташкил қилишга эришилиб, ўсиш суръати 1244% ни ташкил этди;
талабгорларни жами DSc, PhD илмий даражаларида тасдиқлашнинг ўсиш суръати 1028%, фан доктори (DSc) илмий даражасида тасдиқлашнинг ўсиш суръати 246% ни ташкил этди;
2013– VI.2020 йилларда жами 4375 нафар талабгор илмий даражаларда, жумладан, уларнинг 1344 нафари фан доктори (DSc) ва 3031 нафари фалсафа доктори (PhD) илмий даражаларида тасдиқланди.
Ихтиро юзасидан самарали илмий фаолиятни рағбатлантириш ва яратилган интеллектуал мулк объектларидан самарали фойдаланиш мақсадида ихтирога патент ва селекция ютуқлари патенти муаллифига диссертация тайёрламасдан автореферат шаклидаги тақдимномага кўра илмий кенгашда ўтказиладиган муҳокама асосида DSc, PhD илмий даражаларини бериш амалиёти йўлга қўйилган.
Ушбу амалиётга кўра 63 нафар талабгор илмий даражаларда, жумладан, уларнинг 22 нафари фан доктори (DSc) ва 41 нафари фалсафа доктори (PhD) илмий даражаларида тасдиқланди. Мазкур амалиёт асосида талабгорларни илмий даражаларда тасдиқлаш олий ўқув юртидан кейинги таълимнинг 2 поғонали тизими шароитида (62 та) бир поғонали тизимига (1 та) нисбатан ўсиш суръати 6200% ни ташкил этди.
Фан доктори (DSc) ва фалсафа доктори (PhD) илмий даражалари бўйича тайёрланган диссертациялар, жумладан, қуйидагилар билан тавсифланади:
биринчидан, диссертациялар миллий иқтисодиёт рақобатбардошлигини ошириш, ижтимоий соҳаларни сифат жиҳатдан ривожлантириш, амалга оширилаётган ислоҳотларнинг ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш ҳамда баркамол авлодни тарбиялаш каби муаммолар ечимига муайян даражада хизмат қилади;
иккинчидан, ҳар бир диссертацияда олинган илмий янгилик (янгиликлар) Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарори билан тасдиқланган «Олий ўқув юртидан кейинги таълимга қўйиладиган давлат талаблари»нинг 22-бандига мувофиқ иқтисодиёт ва ижтимоий соҳалар тармоқларига жорий этилган.
Фан доктори (DSc) ва фалсафа доктори (PhD) диссертациялари илмий натижаларини иқтисодиёт ва ижтимоий соҳалар тармоқларига етказиш тизимли равишда йўлга қўйилиб, жумладан:
илмий натижаларни амалиётга жорий қилиш юзасидан тадқиқотнинг мақсади ва объектига мувофиқ тегишли ташкилотга мурожаат қилиш низом асосида талаб этилади;
ҳар бир диссертация илмий янгилиги ОАК веб-сайти орқали илмий жамоатчиликка, ишлаб чиқариш ва ижтимоий соҳаларга етказилади;
диссертациялар тўғрисидаги тизимлаштирилган маълумотларни китоб шаклида илк бор чоп этиш, манфаатдор вазирликлар ва идораларга расмий равишда тақдим этиш йўлга қўйилган;
манфаатдор вазирлик ва идоралар сўровлари асосида тегишли маълумотлар муддатида тақдим этилади. Масалан, 2020 йилда мазкур мазмундаги 10 та сўров бўйича маълумотлар тақдим этилди.
Шуларга кўра барча ҳимоя қилинган диссертациялар илмий натижалари иқтисодиёт ва ижтимоий соҳа тармоқларига жорий этилиб, улар ихтирога патент, селекция ютуқлари, гувоҳномалар, ваколатли бошқарув органлари ва ташкилотларининг маълумотномалари ва тегишли ҳужжатлар билан тасдиқланган. Барча ҳимоя қилинган 4375 та диссертациянинг (DSc бўйича – 1344 та; PhD бўйича – 3031 та) илмий натижалари амалиётга жорий қилинган.
Фан доктори (DSc) ва фалсафа доктори (PhD) илмий даражаларида тасдиқлан-ганларнинг 45% аниқ, табиий ва техника фанлари, 39% ижтимоий-гуманитар ва 16% тиббиёт фанлари йўналишига тўғри келади:
Фан доктори (DSc) илмий даражаси бўйича талабгорларнинг 1316 нафари (98%) очиқ ҳимоя, 22 нафари (1,6%) ихтирога ва селекция ютуқларига патент ва 6 нафари (0,4%) илмий маъруза асосида тасдиқланган. Фалсафа доктори (PhD) илмий даражаси бўйича талабгорларнинг 2990 нафари (98,6%) диссертация очиқ ҳимояси ва 41 нафари (1,4%) ихтирога ва селекция ютуқларига патент асосида тасдиқланган.
Жамиятда хотин-қизларнинг фаоллигини янада ошириш, жумладан, уларнинг илмий фаолиятда самарали иштироки юзасидан шарт-шароитлар яратилиши натижасида бугунги кунда илмий даражада тасдиқланганлар таркибида аёлларнинг улуши DSc бўйича 31% ҳамда PhD бўйича 37% ни ташкил этмоқда.
Ижтимоий-иқтисодий соҳалардаги сифат ўзгаришларига монанд хорижий давлатларда илмий даражалар олганлик тўғрисидаги дипломларни нострификациялаш олий ўқув юртидан кейинги таълимнинг 2 поғонали тизими шароитида (136 та) бир поғонали тизимга (7 та) нисбатан ўсиш суръати 1943% ни ташкил этди.
2013–VI.2020 йилларда хорижий давлатларда илмий даражалар олганлик тўғри-сидаги жами 143 та диплом, жумладан, 13 та фан доктори, 62 та фалсафа доктори ва 68 та фан номзоди дипломлари нострификация қилинди. Бунда аниқ, техника ва табиий фанларининг улуши – 60,1%, ижтимоий-гуманитар фанлар улуши – 28,7%, тиббиёт фанлари улуши – 11,2% ни ташкил этади. Илмий даражалар дипломлари Россия Федерацияси, Германия, Япония, Франция, Хитой Халқ Республикаси, Бельгия, Италия, Испания, Жанубий Корея, Буюк Британия, Чехия, Туркия, Украина, Қозоғистон Республикаси, Малайзия, Ҳиндистон, Руминия, Қирғизистон, Озарбайжон, Тожикистон ва Нидерландия каби мамлакатларга тўғри келади.
