Сафарова Феруза Эргашевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистоннинг шимоли-шарқий сув ҳавзаларидаги Cyprinidae оиласи балиқларининг гельминтлари», 03.00.06–Зоология (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/B21.

Илмий раҳбар: Шакарбоев Эркинжон Бердикулович, биология фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Зоология институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Зоология институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.52.01.

Расмий оппонентлар: Дадаев Саид Дадаевич, биология фанлари доктори, профессор; Абдурасулов Шавкат Абдурасулович, биология фанлари номзоди.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Cyprinidae оиласи балиқлари гельминтларининг тур таркиби ва гельминтофаунанинг шаклланиш йўлларини аниқлаш ҳамда карп балиқлари гельминтозлари профилактикасининг илмий асосларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Cyprinidae оиласи балиқлари гельминт турлари хилма-хиллигининг замонавий ҳолати аниқланган ва уларнинг 49 турдан иборат рўйхати тузилган;

Bоthriocephalus, Dioctophyme, Gnathostoma ва Raphidascarisавлодларининг тиббиёт ва ветеринария учун аҳамияти аниқланган;

Sanguinicolidae, Diplostomidae, Bothriocephalidae, Ligulidae ва Anisakidae оилаларининг бир мунча патоген турлари ва уларнинг балиқчилик соҳасининг ривожланишига таъсири асосланган;

илк маротаба оқ дўнгпешонада Raphidascaris acus, оддий қизил кўз балиғида Dioctophyme renale нематода личинкаларининг паразитлик қилиши аниқланган;

Ўзбекистоннинг шимоли-шарқий қисми сув ҳавзаларидаги Cyprinidae оиласи балиқлари гельминтлари фаунасининг шаклланиш омиллари исботланган;

турли типдаги сув ҳавзалари балиқларининг паразитлар билан биоценотик алоқалари очиб берилган;

таксономик гуруҳлар – Cestoda, Trematoda, Acantocephala ва Nematoda синфлари ва улар доминант турларининг ўзаро нисбатлари баҳоланган ва балиқлар гельминтоз касалликларининг келиб чиқиш сабаблари аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Ўзбекистоннинг шимоли-шарқий сув ҳавзаларидаги Cyprinidae оиласи балиқлари гельминтларни тадқиқ қилишдан олинган илмий натижалар асосида:

карпсимон балиқлар гельминтозлари ва уларга қарши кураш чора-тадбирлари бўйича тавсиялар амалиётга жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 2 февралдаги 02/25-45-сон маълумотномаси). Илмий натижалар овланадиган балиқларда паразитар касалликларини 80–90% камайтириш ва балиқчилик хўжаликларида балиқлар маҳсулдорлигини ошишига имкон берган;

оқ амур ва оқ дўнгпешона балиқлари гельминтозлари ҳамда инвазиясига қарши кураш чора-тадбирлари бўйича тавсиялар ветеринария амалиётига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария қўмитасининг 2017 йил 31 октябрдаги 25/04-86-сон маълумотномаси). Натижалар табиий ва сунъий сув ҳавзаларидаги оқ амур ва оқ дўнгпешона балиқлар гельминтоз касалликларини тезкор ташхислаш, мониторинг қилиш ва эпизоотологиясига қарши курашиш имконини берган ҳамда балиқчилик хўжаликларида балиқлар маҳсулдорлигини 12,5% оширишга эришилган;

Cyprinidae оиласи балиқлари гельминтларининг 3 та туркум, 5 та оиласига мансуб 7 та турдан иборат намуналари республикада етакчи бўлган «Зоология коллекцияси» ноёб объектига киритилган  (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2017 йил 3 ноябрдаги 4/1255-2243-сон маълумотномаси). Натижада намуналар балиқ гельминтлари фондини бойитган ва гельминтлар турлари хилма-хиллигини аниқлаш, туркум ва оилаларини систематик таҳлил қилиш имконини берган.