Maxkamov Dilshod Ismatillaevichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Organomineral komponentlarni mexanik-kimyoviy modifikatsiyalash yo‘li bilan yo‘l qoplamalari uchun deformatsion-siljishga bardoshli kompozision asfal`tbeton materiallarni ishlab chiqish», 02.00.07–Kompozision, lok-bo‘yoq va rezina materiallari kimyosi va texnologiyasi (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.PhD/T150.

Ilmiy rahbar: Abed Nodira Soyibjonovna, texnika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat texnika universiteti «Fan va taraqqiyot» DUK.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Toshkent davlat texnika universiteti «Fan va taraqqiyot» DUK, DSc.27.06.2017.K/T.03.01.

Rasmiy opponentlar: Riskulov Alimjon Axmadjanovich, texnika fanlari doktori, professor; Ibodullaev Axmadjon Sobirovich, texnika fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: Andijon mashinasozlik instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: organomineral komponentlarni mexanik-kimyoviy modifikatsiyalash yo‘li bilan yo‘l qoplamalari uchun deformatsion-siljishga bardoshli kompozision asfal`tbeton materiallarni ishlab  chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

ilk bor issiq iqlim va tog‘li sharoitlarda qo‘llash uchun mahalliy va ikkilamchi xomashyolardan organomineral ingredientlarni tanlash va ularni fizik-mexanik-kimyoviy modifikatsiyalash orqali deformatsion-siljishga bardoshliligi, adgeziya va boshqa fizik-kimyoviy xossalari yaxshilangan asfal`tbeton qoplamalarni olish mumkinligi ilmiy asoslangan;

tabiiy qumlarni dismembrator qurilmasida zarbli-parchalab-ishqalash usuli bilan modifikatsiyalash nafaqat maydalangan zarrachalarning solishtirma yuzasining ortishi hisobiga, balki zarrachalarning molekulyar darajada qutblanishi geterogen dipol momentlar hosil bo‘lishi orqali kechadigan kation-faol va anion-faol moddalar orasida kimyoviy bog‘ hosil bo‘lishini keltirib chiqaruvchi faol zarrachalarning ko‘payishiga olib kelishi aniqlangan;

asfal`tbeton kompozisiyasi organomineral komponentlarining fazalararo chegarasidagi adgeziyaning ortishi ingredientlar, sirt-faol moddalar (SFM) va bitumlarda molekulyararo va adsorbsion darajada kechadigan fizik-kimyoviy jarayonlarni yaxshilanishi hisobiga sodir bo‘lishi asoslangan;

organomineral komponentlar orasidagi fizik-kimyoviy jarayonda dastlab mexanik faollashtirilgan barxan qumlari gossipol smolasi bilan qoplanadi, hosil bo‘lgan plenkaga bitum bog‘lovchisi adsorbsiyalanib, mineral ingredientlar orasida vodorod bog‘larning hamda bitumning mal`ten fraksiyasidagi funksional gruppalarining hosil bo‘lishi isbotlangan;

mahalliy va ikkilamchi xomashyolar asosidagi organomineral ingredientlarning tuzilishi, tarkibi va nisbatlariga bog‘liq ravishda kompozisiyaning fizik-mexanik xossalarining shakllanishi aniqlangan;

ishlab chiqilgan kompozision asfal`tbeton materiallar va ular asosidagi qoplamalar yuqori deformatsion-siljishga va yoriqlarning hosil bo‘lishiga bardoshliligi bilan xarakterlanib, bu tabiiy mineral qumlarini mexanik faollashtirish, gossipol smolasi va bitumlarni fizik-kimyoviy modifikatsiyalanishi natijasida organomineral ingredientlarning adgeziyasi ortishi hisobiga sodir bo‘lishi asoslangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Mahalliyxomashyolar asosida yo‘llarni qoplash uchun kompozision asfal`tbeton materiallarning samarali tarkibini ishlab chiqishdagi olingan natijalar asosida:

deformatsion-siljishga va yorilishga bardoshli bitumli kompozisiyalar tarkibi uchun O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligining ixtiroga patenti olingan (№ IAP 04849, 2014). Natijada yaratilgan deformatsion siljishga va yorilishga bardoshli kompozisiyalar avtomobil` yo‘l qoplamalarini xizmat muddati va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish imkonini bergan;

avtomobil` yo‘llarining asfal`tbeton qoplamalari yoriqlari va beton qoplamalari deformatsion choklarini to‘ldirish uchun kompozision zichlovchi mastikalar olish usuliga O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligining ixtiroga patenti olingan (№ IAP 04848, 2014). Natijada temir-beton yo‘llarning deformatsion choklarini va asfal`tobeton yo‘llarining yoriqlari mastikalar yordamida germetiklanganda, ularning ishlash qobiliyatini 2,5-3 marotabaga oshirish imkoniyati yaratilgan;

yaratilgan asfal`tbeton materiallar O‘zbekiston Respublikasining Avtomobil` yo‘llari bo‘yicha davlat qo‘mitasining «Farg‘ona yo‘llardan muntazam foydalanish» unitar korxonasiga qarashli asfal`tbeton zavodida joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil` yo‘llari davlat qo‘mitasining 2017 yil 6 noyabrdagi 05-3635-son ma’lumotnomasi). Natijada avtomobil` yo‘llarining ishga yaroqlilik muddatlarini 1,3–1,5 marotaba oshirish imkonini bergan.