Зокирова Саноатхон Хомдомовнанинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Марказий Фарғона қумликларининг агрофизикавий, агрокимёвий хоссалари, генезиси ва ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишнинг илмий асослари», 06.01.03–Агротупроқшунослик ва агрофизика (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/Qx8.

Илмий маслаҳатчи: Юлдашев Ғулом, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.

Расмий оппонентлар: Қурвантоев Рахмонтой, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Абдуллаев Анвар Хайдарович, биология фанлари доктори; Исашев Анваржон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Марказий Фарғона қумликларининг ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш ва эрозиядан сақлаш технологияларини такомиллаштириш ҳамда қишлоқ хўжалик экинларини парваришлашнинг янги агротехнологияларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор табиий экранли қумли майдонларда жавдар ўсимлиги поясини 14–15 см қолдирилиши натижасида уларнинг агрофизикавий ва агрокимёвий хоссалари яхшиланганлиги ҳамда озиқа режими бойиганлиги исботланган;

минерал ва органик ўғитларни энг самарали меъёрини қўлланилганда дефляция таъсирида бўлган дўнг-барханли, қумли ерларда ғўза ва ғўза мажмуидаги экинларнинг ҳосилдорлиги яхшиланиши аниқланган;

табиий ва сунъий экранларни ҳосил қилиш орқали қумли ерларни экологик-мелиоратив ҳолатини яхшиловчи ва сув тежовчи технология ишлаб чиқилган;

фермер хўжаликлари пахта майдонларида табиий экран ҳосил қилиниши натижасида кўсакларни 3-4 кунга эрта очилиши аниқланган;

атроф муҳит экологик ҳолатини яхшилашга қаратилган тадбирлар орқали зовур ва ариқ чиқиндиларидан фойдаланиш агротехнологияси ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Марказий Фарғона қумликларининг агрофизикавий, агрокимёвий хоссалари, генезиси ва ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш борасида олиб борилган тадқиқотлар асосида:

Марказий Фарғона қумли ерларининг ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш бўйича «Қум тепалик ва барханларни текислаб, экин экиладиган ҳудудларда шамол эрозиясига қарши кураш, сув тежовчи тартибларни яратиш тўғрисида инструктив кўрсатма» тайёрланган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 июлдаги 02/20-393-сон маълумотномаси). Ушбу инструктив кўрсатма Марказий Фарғона ҳудудидаги фермер хўжаликлари қумли ерларидан самарали фойдаланишда қўлланма сифатида хизмат қилган;

қум барханлари 50 ва 70 см чуқурликкача текисланиб табиий экран яратиш агротехнологияси Фарғона вилоятининг Ёзёвон ва Қўштепа туманлари фермер хўжаликларининг 2,0 минг гектар экин майдонларига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 июлдаги 02/20-393-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида тупроқларнинг агрокимёвий, агрофизикавий ва сув физик хоссалари яхшиланган, ғўзадан ҳар гектарига 3,0–4,0 центнер қўшимча ҳосил олишга эришилган;

қумликларининг агрофизикавий ва агрокимёвий хоссалари уларнинг генезисини тавсифлаш бўйича «Тупроқ муҳофазаси» дарслиги олий ўқув юртларининг 5110400 – биология ўқитиш методикаси, 5110500 – География ўқитиш методикаси, 5410500 – Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва дастлабки ишлаш технологияси ҳамда 5211500 – Геодезия, картография таълим мутахасисликларига киритилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 1 ноябрдаги 89-03-2654-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида «Тупроқшунослик» ва «Экология» фанларини ўқитиш сифатини оширишга эришилган.