Сулаймонов Отабек Абдушукировичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Оққанот (Aleyrodidae) биоэкологияси ва биоценозда хўжайин-энтомофаг муносабатларининг шаклланиши», 06.01.09–Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  B2017.2.PhD/Qx73.

Илмий раҳбар: Кимсанбоев Хўжамурод Хамрақулович, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети ва Андижон қишлоқ хўжалик институти, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Расмий оппонентлар: Ходжаев Шомил Турсунович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор;  Бобобеков Қаландар Бобобекович, биология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот номи: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: биоценозда оққанот турларининг популяцияси, тарқалиши ва хўжайин-энтомофаг муносабатларининг шаклланиш жараёни,  оққанотнинг энтомофаг тур таркиби, уларнинг миқдорини бошқаришда  биологик кураш чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор оққанот турларининг (Trialeurodes yaporariorum Westw, Bemisia tabaci Gennadius) биологик хусусиятлари экин турлари бўйича популяцияларининг фарқланиши аниқланган;

оққанот турлари учун самарали йиртқич ва паразит энтомофаг турларининг тур таркиби систематик жиҳатдан аниқланган;

биоценозда энтомофаг-хўжайин муносабатларининг шаклланиши, уларнинг популяцияси зичлигининг ўзгаришида ташқи омилларнинг таъсири исботланган;

республикамизда оққанот миқдорини бошқариш мақсадида йиртқич каналарнинг Amblyseius swirskii Ath. турлари интродукция қилинган, уларни кўпайтириш ва қўллаш услублари яратилган;

оққанотга қарши энтомофагларни қўллашда биологик кўрсаткичлари асосланган ва оққанотнинг пестицидларга нисбатан чидамлилик даражаси исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Оққанот (Aleyrodidae) биоэкологияси ва биоценозда хўжайин-энтомофаг мувозанатининг шаклланиши бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

оққанот турларига қарши энтомофаглардан энкарзия, йиртқич каналар, макролофус турлари агробиоценозларда зараркунанда миқдорини бошқариш усуллари ишлаб чиқаришга жорий этилган  (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 октябрдаги 02/20-1215-сон маълумотномаси). Натижада оққанот турларига нисбатан паразит-энтомофагнинг биологик самарадорлиги 70,6-83,0 фоизни ташкил этган;

оққанотнинг карантин турларининг турли популяцияларда тарқалиши, экологияси ва экинларни зарарлаш даражалари бўйича маълумотлар ўсимликлар карантини соҳасига жорий этилган (Ўсимликлар карантини давлат инспекциясининг 2017 йил 16 октябрдаги 50-04-792-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида карантин объект ҳисобланган цитрус оққанотини тарқалишини чеклаш ва цитрус экинлар агроценозини зарарлашини 65-70 фоизга камайтириш имкони яратилган.