Sayt test rejimida ishlamoqda

Хайдаров Зокиржоннинг 
фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.  
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Si ва GaAs фотоэлектродли газ разряди ячейкасидаги фотоэлектрик жараёнлар”, 01.04.10 – Яримўтказгичлар физикаси (физика – математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.DSc/FM156
Илмий маслаҳатчи: Утамурадова Шарифа Бекмурадовна, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий – тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий-тадқиқот институти, DSc.03/30.12.2019.FM/Т.01.12 
Расмий оппонентлар: Мамадалимов Абдугафур Тишабаевич, физика-математика фанлари доктори, профессор ЎзР ФА академиги; Арапов Байыш Арапович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Дадамирзаев Мухаммаджон Ғуломқодирович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўта юпқа газ разрядли ячейка учун юқори сезгирликка эга бўлган яримўтказгич фотоэлектродлар олиш ва унинг физик-фотографик хоссаларини ўрганиш орқали инфрақизил фотоқабулқилгич сифатида мукаммал яримўтказгичли фотографик ионизацион камерани яратиш ҳамда унинг янги имкониятларини тадқиқ этиш имконини берган.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор яримўтказгичли фотографик ионизацион камерада доимий токда барқарор газ разряди ёниши учун  демпфир ячейкаси қўлланди, бу инфрақизил фотографияни 30 мкм гача узоқ узун тўлқинли спектрал соҳага кириб боришини таъминлаган;
илк марта ионизацион камеранинг газ разрядли ячейкаси учун платина ва олтингугурт билан легирланган кремний фотоқабулқилгичлар олинди, бу тадқиқот объектларининг иссиқлик майдонини 2.4 - 6.9 мкм тўлқин узунлик оралиғида қайд этишга имкон берган;
илк бор платина ва олтингугурт билан легирланган кремний фотоэлектродли газ разряди ячейкасининг электрофизик, фотоэлектрик ва фотографик характеристикаларини ўрганиш орқали унинг оптимал ишчи параметрлари танлаб олинган;
илк бор платина ёки олтингугурт билан легирланган кремний фотоэлектрод газ разряди ячейкасида фотоэлектрик гистерезис ҳодисаси кузатилди ва шу асосида 10-7 Ж/см2 фотографик сезгирликка, 10-15 чизиқ/мм ажратиш қобилиятига эришилган; 
биринчи бор яримўтказгич фотоэлектродли юпқа (10-100 мкм) газ разряди ячейкасида мувозанатсиз ўтиш жараёнларининг физик механизмлари асосан бирламчи автоэлектрон эмиссия ва унинг таъсирида юзага келадиган иккиламчи зарбий ионлашиш билан аниқланиши назарий ва экспериментал асосланган;
термоэлектрик совутгич ва суюқ гелий ҳароратлари оралиғида тўлқин узунлиги 0.8-6.9 мкм бўлган инфрақизил нурлар ёрдамида объектлар тасвирини қайд қиладиган яримўтказгичли фотоионизацион ионизацион камера ишлаб чиқилган;
нуқсонлар ва бир жинсли бўлмаган яримўтказгичлар ҳамда диэлектриклар тасвири бўйича маълумотларни компьютерда қайта ишлаш учун  электрон-оптик ўзгартиргич қўлланилган газ разрядли ячейка ва  AMJEON PRO UZB русумли “Видеоока”  асосида қурилма яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Si ва GaAs фотоэлектродли ўта юпқа газ разряди ячейкасидаги фотоэлектрик жараёнларни тадқиқ қилиш натижалари асосида:
ферми сатҳини меъёрлаштириш мақсадида ўтказилган  назарий ҳисоблар бўйича платина ва олтингугурт киритмалари диффузия қилинган кремний фотоэлектродли фотографик ионизацион камеранинг  электрофизик, фотоэлектрик ва фотографик характеристикалари ўрганилиб, инфрақизил фотоқабулқилгич олиш технологияси “FOTON” АЖда қўлланилган («Узэлтехсаноат» АК томонидан 2021 йилнинг 19 октябрда берилган № 04-3/2182 рақамли маълумотнома), бу қўлланиш эса Si<Pt> ва Si<S> фотоқабулқилгичларининг серияларини яратиш имконини берган; 
яримўтказгичли фотографик ионизацион камерада олтингугурт киритмаси диффузия қилинган кремнийли фотоқабулқилгич қўлланилиб, 8 чизиқ/мм ажратиш қобилият билан 4.2-6.9 мкм инфрақизил тўлқин узунликларида объектларнинг фазо-вақт ўлчамидаги тасвири “Экспериментал ва назарий физика” кафедраси тадқиқотчилари томонидан тадқиқ этилган ва диссертация ишидаги натижаларга мос келиши исботланиб (Қирғизистон Республикаси Ош давлат университитининг 2021 йилнинг 22 июлида берилган “Қўлланиш ҳақидаги далолатномаси”), улар асосида SCOPUS мақомидаги мақолаларни тайёрлаш имконини берган;
“Фотоприемник для ИК-преобразователя ионизационного типа” ихтиросига 1991 йил 22 апрелда Россия Федерациясининг №1672879 рақамли патенти платина билан сайқалланган кремний учун олинган;
“Способ изготовления фотоприемника для фотографической системы” ихтиросига 1991 йил 8 августда Россия Федерациясининг №1697572 рақамли патенти олтингугурт билан сайқалланган кремний учун олинган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish