Артикова Махфуза Равшановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Медиаматнда прецедент феноменининг лингвомаданий аспекти (ўзбек ва испан газеталари мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (инглиз тили) (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Fil1790.
Илмий раҳбар: Тешабаева Дилфуза Мўминовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети,  DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Носиров Абдураҳим Абдимуталипович, филология фанлари доктори, доцент; Жўраев Абдуназар Хатамназарович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва испан газета матнларида прецедентлик феноменининг миллий-маданий хусусиятларини очиб беришдан иборат.
II.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
прецедентликнинг ўзбек ва испан лингвомаданияти босма медиаматнларида эмоционал, экспрессив ҳамда нутқий таъсир қилувчи асосий восита сифатидаги  лингвомаданий мақомининг миллий қадриятлар, маданий ва тарихий анъаналар билан боғлиқлиги очиб берилган;
чоғиштирилаётган  тилларда  прецедент ном – nombramiento de precedente, прецедент ифода – expresiones de precedente, прецедент матн – texto de precedente ҳамда прецедентлик ҳодисаси – acontecimiento de precedente каби прецедентлик феномени – fenómeno de precedente турларининг намоён бўлиши медиаматн экспрессивлиги, муаллиф маҳорати, мақсади, матн тузиш тамойиллари ва этикасига асосланиши исботланган;
прецедент ифода – expresiones de precedente тури ҳисобланган фразеологик бирликлар ҳамда паремияларнинг лингвокультурема сифатидаги мақоми ўзбек ва испан даврий журналистикасида прецедентлик – precedenteнинг ахборий, таҳлилий ва бадиий-публицистик жанрларда намоён бўлиш хусусиятларини аниқлаш орқали далилланган;
прецедентлик феномени – fenómeno de precedente, прецедент ном (ўзбек: 24%, испан: 20%), прецедент  ифода (ўзбек: 54%, испан: 44%), прецедент матн (ўзбек: 8%, испан: 6%), прецедент ҳодиса (ўзбек: 14%, испан: 30%)нинг медиаматндаги салмоғи жанр хусусиятларини инобатга олган ҳолда аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва испан медиаматнларида прецедент феноменини лингвомаданий аспектда тадқиқ этиш жараёнида олинган натижалар асосида:
прецедентлик ва унинг қўлланиш хусусиятлари, прецедентликнинг матн таъсирчанлигини оширишдаги роли, газета тилида намоён бўлиши бўйича хулосалар, аудитория билан ишлашда адресат яшаётган жамиятнинг миллий-маданий ўзига хослигини инобатга олиш муаммоларига тегишли материаллардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Парламент ахборот маркази томонидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик Палатасининг 2021 йил 17 майдаги 02/5-567-сон маълумотномаси). Натижада сиёсий ахборотлар матнини ёзишда аудиториянинг миллий-маданий билимларини ҳисобга олишга эътибор қаратилган;
ўзбек ва испан медиаматнларида прецедент феномени турларининг қўлланилиши, ҳар икки мамлакат маданиятидаги ўхшашлик ҳамда фарқларнинг газета матнида намоён бўлиши, прецедент турларининг лингвомаданий хусусиятлари таҳлили бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги томонидан 2019 йилда нашр этилган “Журналистика соҳасида 10 томлик қўлланма”нинг “Медиалингвистика ва таҳрир” номли китоби (3-жилди)да фойдаланилган (Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлигининг 2021 йил 18 майдаги 05-2099-сон маълумотномаси). Натижада медилингвистиканинг тадқиқ объектлари, медиаматнга қўйиладиган талаблар билан боғлиқ ўринлар мукаммаллашган;
оммавий ахборот воситалари матни билан ишлашнинг ўзига хос хусусиятларини амалиётга татбиқ этиш, ёш журналистлар ва таржимонларни тайёрлашда медиаматнларнинг лингвомаданий хусусиятларини инобатга олиш мақсадида диссертациядан олинган мисоллар, илмий иш материаллари Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Марказий кенгаши томонидан таржимага оид лойиҳаларни амалга оширишда қўлланилган (Ўзбекистон Ёшлар иттифоқининг 2021 йил 17 майдаги 04-13/919-сон маълумотномаси). Натижада ёш мутахассисларда таржимага тортилган матннинг миллий-маданий жиҳатларинини ҳам ҳисобга олиш кўникмалари пайдо бўлган;
прецедент ифода тури ҳисобланган ибораларни таржима қилишнинг лисоний ва маданий ўзига хослиги, лексик бирликларнинг стандарт ҳамда таъсирчан хусусиятлари, прецедентлик феноменини намоён этадиган барқарор бирикмаларнинг миллий-маданий хусусиятлари, уларни таржима қилишнинг ўзига хослиги бўйича мисол ва хулосалардан Ҳайдар Алиев номидаги Озарбайжон маданият маркази лойиҳаси асосида 2019 йилда нашр қилинган “Озарбайжонча-ўзбекча ва Ўзбекча-озарбайжонча” луғатда фойдаланилган (Ҳайдар Алиев номидаги Озарбайжон маданият марказининг 2021 йил 12 майдаги 01/4-27-сон маълумотномаси). Натижада илмий натижалар татбиқи луғат сўзликларини бошқа тилдаги таржимада беришда лингвомаданий жиҳатларни эътиборга олишни таъминлаган;
прецедентлик феноменининг лингвомаданий аҳамияти, унинг жанрлар кесимида қўлланиши бўйича материаллардан, ўзбекча медиаматнлардаги анекдотларнинг лингвомаданий хусусиятларига доир хулосалардан Дунё Ёш Турк Ёзувчилари Ассоциацияси томонидан 2020 йилда амалга оширилган “Тилимиз борлиғимиздир: уни асрайлик ва ривожлантирайлик” инновацион лойиҳада фойдаланилган (Дунё Ёш Турк Ёзувчилари Ассоциацияси (Dunya Genc Turk Yazarlari birliyi)нинг 2021 йил 12 майдаги 20/021-сон маълумотномаси). Натижалар татбиқи ҳар бир тилнинг миллий хосланишини, таржима жараёнида лингвокультуремаларнинг эътиборга олинишини таъминлаган.