Кенжаева Пошша Умидовнанинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри(илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «ХХ аср турк ҳикоячилигининг тараққиёт тамойиллари», 10.00.05–Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.DSc/Fil35.

Илмий маслаҳатчи: Каримов Наим Фатихович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети DSc.27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Жафер Шен,филология фанлари доктори,  профессор (Туркия, Докуз Эйлюль университети); Раҳмонов Насимхон Асқарович, филология фанлари доктори, профессор; Пардаева Зулфия Жўраевна,  филология фанлари доктори,  профессор.

Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ХХ аср турк насри доирасида ҳикоя жанрининг шаклланиш омиллари, тараққиёт тамойиллари, даврлаштириш муаммолари, услубий ўзига хосликлари ҳамда замон ва қаҳрамон психологиясини илмий асослашдан иборат.

III. Диссертация тадқиқотининг илмий янгилиги:

турк адабиётида ҳикоя жанрининг вужудга келиш, шаклланиш ва тараққиёт тамойиллари жанр тадрижидаги тарихий-адабий жараён асосланган;

ХХ аср турк ҳикоячилиги хронологик жиҳатдан даврларга бўлиниб таснифланган шунга кўра жанрнинг шаклий ва мазмуний аҳамияти далилланган;

турк ҳикоячилигига француз адабиётининг таъсири, унга хос реалистик тасвир кўринишлари аниқланган;

анъанавийлик ва новаторлик масаласи ХХ асрнинг 1920–1940 йиллар ҳикоялари таҳлилида исботланган;

замонавий ҳикояларда давр инъикоси ва психологик таҳлилнинг ўзига хослиги  услуб ва методлар хилма-хиллигида далилланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Турк адабиётида ХХ аср турк ҳикоячилигининг тараққиёт тамойиллари тадқиқи бўйича олинган натижалар асосида:

турк ҳикоячилигининг тараққиёт тамойиллари тўғрисидаги натижалар Туркия Жумҳурияти Бош Вазир девони ҳузуридаги Туркия ҳамкорлик ва мувофиқлаштириш агентлиги – ТİКАнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси томонидан илмий-маданий соҳада амалга оширилаётган фаолиятлар доирасида Ўзбекистон ва Туркия олимлари, талабалари учун  муҳим манба сифатида фойдаланилган (ТİКА Ўзбекистондаги ваколатхонасининг 2017 йил 13 июлдаги 162-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасининг амалиётга жорий қилиниши турк адабиёти ҳақидаги талқинларнинг янада бойитилишига муҳим асос бўлган;

турк ҳикоячилигининг шаклланиши, унинг поэтикаси ва таржима асарлари масалалари Туркиядаги Анқара Йилдирим Боязид университетининг турк тили ва адабиёти бўлими «TDE556 Kodlu-Orta Asya Türk Kültürü», «TDE328 Kodlu – Türk Dünyası Halk Edebiyatı», «TDE664 Kodlu – Türk Cumhuriyetleri ve Türk Toplulukları Folkloru» таълим йўналишида муҳим манба сифатида фойдаланилган (Анқара Йилдирим Боязид университетининг 2017 йил 16 июндаги маълумотномаси). Натижада тингловчиларнинг бу борадаги билимларини такомиллаштиришга хизмат қилган;  

«Кутилмаган меҳмон» номли ҳикоялар тўпламидаги таржималардан Туркиянинг Ғози университети адабиёт факультети «2060068 – Metin Çözümleme Yaklaşımları», «CLE-306-Modern Türk Edebiyatı-IV», «CLE-211-Özbek Türkçesi» «GDD-304-Özbek Türkçesi metin aktarma-II», «GDD-402-Özbek Türkçesi Metin Aktarma-IV» доирасида қўлланилган (Gazi Üniversitesi 16.VI.2017.). Илмий натижанинг амалиётга татбиқ этилиши турк ҳикояларининг икки тилда қиёсланиши, поэтик жиҳатдан ўрганилганлигини асослашга хизмат қилган;

мазкур тадқиқотга тортилган замонавий турк ёзувчиларидан Фирузан, Т.Уяр, М.Қутлу ҳикояларининг ўзбекча таржималаридан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «Mahalla» радиоканалида эфирга узатиладиган «Мутолаа завқи» дастури доирасида туркум эшиттиришлар тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Mahalla» телерадиоканалининг 2017 йил 17 июлдаги 04-34-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши турк ёзувчиларининг ҳаёти ва ижоди ҳақида маълумотлар беришда, радиотингловчиларни  ёзувчиларнинг асарлари билан таништиришда муҳим манба вазифасини бажарган.