Онаркулов Мақсаджон Каримбердиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.  
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кинетик жараёнларни математик моделлаштириш билан тензосезгир (Bi Sb)2Те3 юпқа пардаларни олиш технологиясини бошқариш”, 01.04.10 – Яримўтказгичлар физикаси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/FM484
Илмий маслаҳатчи: Далиев Хожакбар Султанович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий-тадқиқот институти, DSc.03/30.12.2019.FM/Т.01.12
Расмий оппонентлар: Рахматов Ахмад Зайниддинович, техника фанлари доктори, профессор; Зикриллаев Нурулла Фатхуллаевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Нукус давлат педагогика институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: Висмут ва сурьма халькогенидлари асосида юқори самарали поликристалли юпқа парда элементларини олиш технологиясини назорат қилиш мақсадида кинетик жараёнларнинг математик моделини ишлаб чиқиш.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Bi2-хSbхТе3 асосида юқори сезгир поликристалли юпқа парда элементларини олиш физико-кимёвий жиҳатлари ва технологиясини ишлаб чиқилган;
Bi2-хSbхТе3 асосида тензосезгир юпқа пардалар олишнинг оптимал ҳолатлари аниқланган.
максимал тензосезгирлик коэффициенти Тп = 900С ва W=200 Å/с да кузатилган. Тп ва W ортиши билан юпқа пардаларнинг муайян солиштирма қаршилиги камайиши аниқланган;
ҳавода юпқа пардаларни оптимал мувозанатлаштириладиган қиздириш вақти 6-8 соат эканлиги аниқланган,  бу эса 125 0C ҳароратда шундай қиздириш  учун теллур буғида сарфланадиган вақтдан 4 соат кам эканлиги аниқланган;
тензо кўрсаткич сифатида юпқа парда структураларини қўллаш орқали Bi2-хSbхТе3 асосида  паст ҳароратларда (20÷40 0С) юпқа парда ҳажмининг ўзгаришини қайд қилиш учун янги усул ишлаб чиқилган;
Bi2-хSbхТе3 поликристалли юпқа пардаларнинг ҳосил бўлиш механизми белгиланган ва 50-150 0С таглик ҳарорати  100Å дан 500Å гача ошиши билан юпқа пардалардаги кристаллитларнинг ўртача катталиги ортиб бориши кўрсатилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Bi2-хSbхТе3 бирикмаси асосида юқори сезгирликка эга бўлган  поликристалл юпқа пардаларни олиш технологиясининг индивидуал ва умумлаштирилган эмпирик қонуниятларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Bi2-хSbхТе3 асосидаги поликристалл юпқа пардалар таркиби ва структурасини шаклланиши механизмини ўрганиш натижалари ва улар асосида зарядлар кўчиши кинетик ҳодисалари характерини ойдинлаштириш, уларни математик моделлаштириш ва тажрибавий натижалар билан таққослаш илмий тадқиқот натижалари 2012-2016 йилларда Наманган давлат университетида  бажарилган Ф2-ОТ-О-15494  “Нурлатгичлар, фотоэлементлар ва бошқа оптоэлектрон қурилмалар самарадорлигини қутбий, биқутбий ва кучайтириш ҳодисалари асосида квантли нуқтавий гетеро ва наноструктураларда кенгайтиришни ўрганиш асосида ошириш” фундаментал лойиҳада қўлланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 2 октябрдаги № 89-03-3616 маълумотномаси). Илмий натижалардан фойдаланиш оптоэлектрон нурлатгичларнинг самарадорлигини ошириш имконини берган.
тензосезгирлик коэффициенти ва қаршиликнинг температуравий коэффициентини ўзгаришини аниқлаш бўйича тадқиқотлар натижаларидан Россия фанлар академияси Сибир бўлими А.В.Ржанов номидаги Яримўтказгичлар физикаси институтида Россия фундаментал тадқиқотлар фондининг №17-32-50161 «Ярим ўтказгич квант ўраларида оптик фаоллик ва магнит индуцирланган фазовий дисперсияни экспериментал тадқиқот қилиш» мавзусидаги ишни бажаришда фойдаланилган (РФА СБ Яримўтказгичлар физикаси институтидан 01.10.2020 йилдаги № 15307-26-2433 маълумотнома). Илмий натижалардан фойдаланиш диссертация ишида тавсия қилинган технологик жараённи ярим ўтказгич структуралардаги кинетик жараёнларни математик моделлаштириш орқали бошқариш натижалари юқори самарали поликристалл сезгир элементлар олиш ва датчикларини яратиш имконини берган.